Биһиги Сунтаарбытыгар «Леди-аккордеон» ким этэй диэтэхпитинэ, дьон бары Лидия Сивцеваны саныы түһүөхтэрэ. Лидия сэрии сылын оҕото. Күн сирин Дьокуускай куоракка учууталлар дьиэ кэргэннэригэр көрбүтэ. Ийэтэ Ксения Ивановна Еремеева дьиҥнээх Сунтаар, аҕата Василий Куприянович Сивцев Нам улууһуттан төрүттээҕэ. Иккиэн Дьокуускайдааҕы пединститут бастакы выпускниктара этэ, устудьуоннуу сылдьан холбоспуттара. Эдэр ыал дьоллоох олохторун алдьархайдаах сэрии быспыта. Ол кэмҥэ аҕата куорат 8 № оскуолатыгар дириэктэрдирэ, ВКП(б) кэккэтигэр киирээри сылдьара, онон 1942 сыллаахха бэйэтэ баҕа өттүнэн тылланан бастакы ыҥырыкка фроҥҥа барбыта уонна, хомойуох иһин, төннүбэтэҕэ. Улуу Сталинградскай кыргыһыы хонуутугар сураҕа суох сүппүтэ. Ксения Ивановна 1943 сыллаахха оҕотунуун дойдутугар төннөргө күһэллибитэ. Бастаан 2 Бордоҥ оскуолатыгар, онтон өр сылларга Сунтаар 1 № оскуолатыгар нуучча тылын уонна литературатын учууталынан ситиһиилээхтик үлэлээбитэ, РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, «За трудовое отличие» мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Лидия эмиэ дьонун туйаҕын хатаран, Иркутскайдааҕы Хо Ши Мин аатынан омук тылын үөрэтэр институту бүтэрэн кэлэн, французскай тыл учууталынан кэккэ сыл, үөрэммит уонна ийэтэ үлэлээбит 1 №-дээх оскуолатыгар үлэлээбитэ.
Лидия кыра эрдэҕиттэн муусукаҕа сыстыгас, уһулуччу слухтаах буолан, бэйэтэ баҕаран туран оскуолаҕа турар пианиноҕа араас сөбүлээбит мелодияларын, ырыаларын тыаһата оонньуура. Кэлин убайа Феликс Попов хантан эрэ аккордеон булан бэлэхтээн, онно имигэстик оонньоон барбыта. Онтон ыла аккордеон Лидия Васильевна арахсыспат доҕоро, үлэтин да уларытан, дьиҥнээх ис дууһатыттан сөбүлүүр дьарыга буолбута.
Мин аан бастаан Лидия Васильевналыын 1983 сыллаахха Сунтаар 8 кылаастаах оскуола базатыгар 6 саастаах оҕолору үөрэтиигэ, иитиигэ экспериментальнай кылааһы аспыттарыгар бииргэ үлэлээн саҕалаабыппыт. Дириэктэрбит Лидочен Н.В. оройуоҥҥа бастаан аһыллыбыт кылааска материальнай базатын оҥорорго элбэх сыратын, болҕомтотун уурбута. Эргэ интэринээккэ үс хоһу эпсиэйдэтэн, күнү быһа сылдьар оҕолорго суунар-тараанар, дьиэҕэ туалеттыыр усулуобуйа тэрийбитэ. Лидия Васильевналыын бэркэ тапсан, биир тылы булан, үөрэ-көтө бэрт таһаарыылаахтык үлэлээбиппит. Оҕолорбут сайдалларыгар анаан төрөппүттэри кытыннаран,араас сайыннарар муннуктары-уһанар, үүнээйи үүннэрэр, араас оонньуур уо.д.а. тэрийбиппит. Кылаастарбытын оҕоҕо сөптөөх кыраһыабай оформлениелаан, үөрэнэр, утуйар усулуобуйа тэрийэн, мин-учууталынан, Лидия Васильевна- иитээччинэн уонна музыкальнай салайааччынан тигинэччи үлэлээн барбыппыт. Үлэбитин сэргээн, хайҕаан араас өрөспүүбүлүкэтээҕи да, оройуоннааҕы да сэминээрдэри ыыппыппыт, аһаҕас дьарыктар да, уопут да атастаһыыта, учууталлары да үөрэтии быыстала суох барбыта. Лидия Васильевнаны ити үлэлиир сылларбытыгар наһаа инициативалаах, туох толкуйдаммыты эбэһээт олоххо киллэрэр, үлэтин мэлдьи инники күөҥҥэ тутар, төрөппүтү кытта уопсай тылы булар, тылыгар киллэрэр ураты талааннааҕын сөхпүтүм уонна мэлдьи үлэбэр холобур гынабын. «Шестилеткаҕа» сылдьыбыт оҕолор билигин да үөрэн-көтөн ити сылларын ахтан-санаан ылаллара биһиэхэ үөрүү.
1989 сылга кииҥҥэ турар хас да оскуола алын сүһүөх кылаастара холбоһон биир оскуола буолбуппут. Лидия Васильевна муусука учууталынан бочуоттаах сынньалаҥҥа барыар диэри ситиһиилээхтик үлэлээбитэ. Элбэх оҕону кэрэни кэрэхсииргэ, улуу композитордар айымньыларын билиһиннэрэргэ, араас омуктар ырыаларын ыллыырга, сценаҕа тахсан ыллыырга үөрэтэлиирин таһынан, сөптөөхтүк тутта-хапта сылдьарга,сиэргэ-туомҥа болҕомтотун уурара. Оскуолаҕа үлэтин таһынан Лидия Васильевна нэһилиэк, улуус араас кэнсиэртэригэр, улахан тэрээһиннэригэр мэлдьи кыттара.
Лидия Васильевна дьоллоох ийэ, эбээ, хос эбээ. Кыыһа Елена Романовна улууска биллэр гинеколог быраас этэ, билигин бэйэтэ тэрилтэ тэринэн УЗИ бырааһынан үлэлиир. Уола Леонид байыаннай үөрэхтээх, билигин үлэтин хайысхатын уларытан адвокаттыыр. Сиэннэр улаатаннар эмиэ араас идэлээх үлэһиттэр. Ийэ тугунан дьарыгырар да, дьиэ кэргэн ону көрө-билэ, истэ сылдьар буолан, иилэ хабан ылан эмиэ үтүктэр, дьарыгыран барар. Лидия оҕолоро,сиэннэрэ эмиэ муусукаҕа сыһыаннаахтар, иккиэн музыкальнай оскуоланы бүтэрбиттэрэ, фортепианоҕа, гитараҕа оонньууллар, үчүгэйдик ыллыыллар. Сиэннэр эмиэ хаалсыбаттар: Ксюша «Мозаика» оҕо вокальнай ансаамбылыгар, Танюша фортепиано кылааһыгар, Оля «Сюрприз» диэн үҥкүү ансаамбылыгар дьарыктаммыттара . Кэлин да үлэлэригэр, дьиэ кэргэннэригэр да ырыа аргыстаах, муусука доҕуһуоллаах олороллор, айаллар-туталлар.
Киһи олорор олоҕор төһөнөн элбэх араас ураты көрүүлээх, дьоҕурдаах дьону көрсөр да, соччонон кинилэртэн элбэххэ үөрэнэр, олох үөрэҕин ааһар дии саныыбын. Холобур, миэхэ урут, саҥа үлэлээн эрэр киһиэхэ, Лидия Васильевналыын алтыһан бииргэ үлэлээбитим, кини сүбэтин-соргутун ылыммытым билигин да туһалыы-көмөлөһө сылдьар диибин, киниэхэ улахан махталлаахпын. Үөрэппит оҕолоругар даҕаны кини амарах сыһыана, кинилэри араас сатабылларга уһуйбута, кэрэ эйгэни өйдөөн көрөргө, истэргэ үөрэппитэ үйэлэригэр өйдөрүгэр-санааларыгар хаалбыта саарбаҕа суох. Төрөппүттэри оҕолорун туһугар көхтөөх үлэҕэ салайыы, араас тэрээһиннэри өйдүү сылдьалларын курдук интэриэһинэйдик тэрийии Лидия Васильевна ураты буочардаах үлэтэ. Лидия Васильевна оҕо-аймах сайдыытын туһугар бары дьоҕурун, билиитин-көрүүтүн ууран үлэлээбитин туоһута РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, «Учууталлар учууталлара» бэлиэ хаһаайката, методист иитээччи аата, элбэх ахсааннаах хайҕабыл суруктар, грамоталар туоһулууллар.
Бары кэллиэгэлэр ааттарыттан убаастыыр, таптыыр, мэлдьи үөрэ көрсөр коллегабытын, дьүөгэбитин өр сылларга бииргэ улэлээбит тапталлаах оскуолабыт 35 сыллаах үбүлүөйүнэн истиҥник эҕэрдэлиибит уонна кытаанах доруобуйаны, дьоллоох олоҕу, этэҥҥэ буолууну баҕарабыт.
Раиса МАТВЕЕВА