Кэпсэтии искусствота киһи киһини кытта ытыктабыллаахтык сэһэргэһиитэ, бэйэ-бэйэни истиһиитэ буолар. Бу искусствоны хас биирдии киһи сатыыр буолбатах. Элбэх дьон кэпсэтээччитин истэри сатаабат. Бу эмиэ туһунан талаан диэххэ сөп. Кэпсэтэригэр саҥарар киһитин быһа түһэ, түһэ саба саҥарыан сөп. Бэйэлэрэ эрэ саҥаралларын ордорор, эбэтэр бэйэ санаатын кыайан эппэт, тугу эрэ сыыһа саҥарыам диэн толлор дьон эмиэ бааллар. Хас биирдии киһи уопсастыбаҕа бэйэ оннун буларыгар кэпсэтии быраабылаларын, сатабылларын сатыахтаах, тутта үөрэниэхтээх.
Ханнык быраабылалар баалларый?
-Наһаа улаханнык эбэтэр олус кыратык саҥарымаҥ
-Кэпсэтии тематыттан халыйымаҥ
-Харчы туһунан киһиргээн кэпсээһин сатамньыта суох
-Кэпсэтээччиҥ уйан тематын таарыйыма
-Бэйэҥ эрэ тускунан кэпсээмэ
-Кэпсиир кэмнэригэр быһа түһэн саҥарыма
-Айаххар толору астаах олорон саҥарыма
-Кэпсэтии кэмигэр аралдьыйан атын сири көрүтэлиир табыллыбат.
Өйдөспөт буолуу
Бастаан бэйэбит киһини истэри сатыахтаахпыт, оччоҕо кини биһигини өйдүө, истиэ. Дьэ оччоҕуна эппит тылларбыт салгыҥҥа ыйаныа суохтара. Сатаан истэр буоллаххына барыта орун оннугар, сөптөөхтүк өйдөнөн хас биирдии кэпсэтии түмүктээх буолар.
Биһиги кэпсэтииттэн наһаа элбэҕи күүтэбит. Кимниин эрэ алтыһыыбыт, бииргэ буолуубут, доҕордоһуубут, хайдах бэйэ-бэйэбитин кытта кэпсэтэрбититтэн тутулуктаах. Ол иһин кэпсэтэрбитин хонтуруолланыахтаахпыт: сэрэнэн, сорох кэмнэргэ утары саҥарбакка аһаран кэбиһии, эбэтэр отой ыган туран хоруйу ылыы. Сорох дьону кытта биир тылы булар ыарахаттардаах. Дьон “ити киһини кытта кэпсэтэр туһата суох”, “кинини кытта кэпсэппэтэх ордук” эбэтэр “кини олус холку, кимниин баҕарар уопсай тылы булар” диир дьоно эмиэ баар буолаллар.
Дьиҥнээх кэпсэтии киһи кимниин эрэ билии атастаһара уонна бэйэтин санаатын үллэстэрэ буолар. Кэпсэтии кэмигэр эн бэйэҥ эрэ санааҕын үөһээ тутуо суохтааххын. Эн эрэ эппитиҥ сөп буолар диэн этэр буоллаххына үчүгэй кэпсэтии, сыһыан үөскээбэт. Хас биирдии кэпсэтээччи хаһан баҕарар истээччитин убаастыахтаах, сөбүлэспэт да буоллаҕына кыра да бырыһыан сөпсөһөргүн биллэриэхтээххин. Кэпсэтии кэмигэр киһини хараҕын утары көрөн олорон кэпсэтэр ордук. Биир туонунан буолбакка, куолаһы уларытар сөптөөх. Оннук кэпсэтии киһиэхэ ордук киирэр. Уонна биир саамай куһаҕан быһыы баар: кэпсииргэр хаһан да тугу да албыннаан, айан кэпсээмэ. Кэпсэтии киһиттэн киһи тылыгар барарын өйдөө!
Былыр-былыргыттан биһиги өбүгэлэрбит кэпсээннээх киһи кэллэҕинэ үөрэллэрэ, күндү ыалдьыт оҥостоллоро. Хас биирдии дьиэ кэргэн кэпсэтэргитин умнумаҥ!
Санатан эттэххэ, өрөспүүбүлүкэтээҕи психологическай киин дьону учуокка туруорбат, дьон ыарахан быһылааҥҥа түбэстэҕинэ, бэйэтин кытта биир бииргэ үлэлэһэн, сөптөөх суолу ылынарыгар көмө буолар. Ким баҕарар биһиги кииммитигэр эрийэн тиийэн көмө ылыан сөп. Сунтаардааҕы психологическай киин төлөпүөнэ – 84113522127
Алена ПАВЛОВА,
өрөспүүбүлүкэтээҕи психология киинин
Сунтаардаҕы филиалын социальнай педагога.