«Ойууттар дүҥүрү охсоллорун истэрим да? синийэн lf үчүгэйдик көрөрүм. Тоҕо итинник араастык охсоллорун ыйыталаһар да этим.
Билигин киһиргээбэккэ эттэххэ, бүтүн Саха сирин үрдүнэн мин курдук ойууттары кытта бииргэ куодарыспыт, кутуруктаспыт, өссө ойууннаан да сылдьыбыт олох аҕыйах да буолуо»
С.А.Зверев-Кыыл Уола.
Саха омук баай историялаах, үйэлэр тухары муспут үгүс үтүө үгэстээх, сиэрдээх-туомнаах. Былыр дьон үөрэҕэ суох эрдэҕинэ абааһыны, иччини эттэринэн-хааннарынан итэҕэйэллэрэ. Куһаҕан тыын эбэтэр үөр киһини ыарытыннарар диэн итэҕэйэр кэмнэригэр ойууннар бааллара.
Ойууннааһын саха норуотугар бэрт өрдөөҕүттэн баар, саха киһитин олоҕор урут улахан суолталаах этэ. Былыр саха үс араас дьону улаханнык ытыктыыр, кинилэргэ сүгүрүйэр этэ. Ол – улуу ойууттар-удаҕаттар, уран тыллаах олоҥхоһуттар, ырыаһыттар уонна аатырбыт тимир уустара. Кинилэр тустарынан куруук сөҕө-махтайа кэпсииллэр, сэһэн, үһүйээн гыналлар.
С.А.Зверев ойуун-удаҕан кутуруутун тойугун бүлүүлүү көрүҥүн эмиэ улаханнык баһылаабыт киһи этэ. Кини эдэр сааһыттан аатырбыт биир дойдулааҕар Лаппаакы ойууҥҥа уонна эмчит Ньыыкан ойууҥҥа кутуруксуттаан сылдьыбыта. Онон талааннаах киһи сиэринэн ойууннар кыырыыларын сүһэн ылбыта. Тайҕаҕа (Бодойбоҕо) ыраах ыырдарынан сылдьар кэмигэр хонуктуур, аһыыр-сиир кыһалҕатыттан бииргэ сылдьыспыт Н.А.Васильевтыын, кэлин аатырбыт отоһуттуун, «Уоттаах ойуун» диэн аатыра сылдьыбыттара эмиэ баар. Кэлин Дьокуускайдааҕы радио үлэһиттэрэ уонна учуонай Э.Е.Алексеев магнитофоҥҥа С.А.Зверев ойуунун кыырыыларыгар, «Ытык дабатыытыттан» быһа тардан устубуттара, киинэҕэ эмиэ уһуллубута. Туспа грампластинканан, кэлин компакт дискэҕэ эмиэ тахсыбыта.
Улуу тойуксут Сергей Зверев-Кыыл Уола саха төрүт дорҕоонун, үгэстэрин, музыкальнай инструменнарын тарҕаппыт Александр Иванович Чаховы кытары сэттэ сыл алтыспыта. Кинини кытта ойууттарга дүҥүрү оҥорор 80 cааһыттан тахсыбыт Кириллин Конон Леоньевич диэн кырдьаҕас ууһу булан дүҥүрү оҥорор технологиятыгар үөрэммиттэрэ. Конон былыргыттан дүҥүр оҥоруутун көрбүт, оҥорсубут, оҥорбут киһи, саха үтүө үгэстэрин үгүһү билэр, «сир түннүгэ» ытык кырдьаҕас этэ. Сэргэй Сибиэрэп ойууннааһын уонна дүҥүрү охсуу туһунан бэрт элбэҕи билэрэ. Кини ойууннууругар туттар дүҥүрүн уонна былаайаҕын бэйэтэ оҥорбута.
Дүҥүр
Дүҥүрэ мастан уонна сылгы тириититтэн тиириллэн оҥоһуллубут, ньолбоҕор быһыылаах, ис өттүгэр сарыы быалаах тимир быарыктаах, аарыктаах, хоболоох. Дүҥүр ис өттүгэр биир ойоҕоһугар суруктаах: «Сергей Афанасьевич Зверев. Сунтарский район, п.Эльгяй. 23 июня 1969г.» диэн.
Дүҥүр диаметра – 47×60 см., иэнэ – 9 см.
Былаайаҕа
Былаайаҕа – синньигэс кыра токур соҕус быһыылаах, дүҥүрү охсор тэтиҥ мастан оҥоһуллубут тэрил. Былаайах охсор өттө кэтит соҕустук торбос тириититтэн таҥастаныллыбыт, тутааҕа кылгас соҕус. Тутааҕын бүтүүтүгэр киһи сирэйин, муннун, айаҕын бэлиэтэ быһыллыбыт. Былаайах тутааҕын төбөтүгэр биһилэхтээх.
Былаайах уһуна – 29,5 см., тутааҕа – 12,7 см. тутааҕын диаметра – 3 см.
2010 с. «Туойдаах Алаас» кыраайы үөрэтэр түмэл төрүттээччитэ Аввакумов Еремей Кузьмич ойуун арбаҕаһын, дүҥүрү уонна былаайаҕы аналлаах миэстэтигэр Элгээйитээҕи С.А.Зверев-Кыыл Уола аатынан фольклор түмэлигэр бэлэхтээбитэ. Билигин экспонат быһыытынан витринаҕа көстүүлээх сиргэ ууруллан тураллар.
С.А.Зверев ойуун кырыытынан киинэҕэ уһулларыгар кыһыл сиидэс таҥаһынан тигиллибит сону кэтэн уонна бэйэтэ оҥорбут дүҥүрүн, былаайаҕын туттан уһуллубута.
Элгээйитээҕи фольклор түмэлин сэдэх экспонаттарыттан ойуун арбаҕаһа, дүҥүр уонна былаайах Мииринэйгэ, Ньурбаҕа, Дьокуускайга, Москваҕа саха омук киэн туттар, сүгүрүйэр ытык киһитэ С.А.Зверев-Кыыл Уолун туһунан кэпсиир быыстапкаларга турбута.
Элгээйитээҕи
С.А.Зверев-Кыыл Уола
аатынан фольклор түмэлэ.