Үбүлүйдээх тэрээһин үрдүк таһымҥа ыытылынна

Оруобуна 65 сыл анараа өттүгэр, 1959 сыллаахха,  СӨ физическэй култуура уонна  успуорт үтүөлээх үлэһитэ Гаврил Сыромятников Сиэйэҕэ бокс секциятын аһан, оҕолору  бу кытаанах, ол эрээри олус умсугутуулаах көрүҥҥэ дьарыктаан саҕалаабыта. Ити кэмтэн ыла Сунтаар боксердара өрөспүүбүлүкэ рингэтигэр бэйэлэрин көрдөрөн барбыттара.

70-с сылларга Сунтаарга, Мииринэйгэ, Ньурбаҕа кииннээн хас да бөлөҕүнэн боксаҕа күрэхтэһиилэр саҕаламмыттара. Ити туһунан биллиилээх суруйааччыбыт, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа Николай Сергеев, Саха сирин биллиилээх суруналыыһа, комментатора Вячеслав Степанов  бэйэлэрин айымньыларыгар Сунтаар боксердарын ситиһиилэрин сырдатан тураллар.

Ол курдук,Саха сирин V спартакиадатыгар (1967 с.) улахан дьон хамаандата  бэһис миэстэ буолары ситиспитэ.  Абдуркулла Иванов  уонна Анатолий Степанов бириистээх  үһүс миэстэҕэ тахсыбыттара. Василий Ананьев чөмпүйүөн аатын бэһис төгүлүн ылан кэлэн,  Сунтаарга бокса  сайдан эрэрин итэҕэпппитэ.  Василий Ананьев Саха сирин биэс төгүллээх чөмпүйүөнэ, «Спартак» ДСО кыайыылааҕа , Соҕуруу Корея-Монголия-Саха сирэ-Бурятия норуоттар икки ардыларынааҕы күрэхтэһии призера буолбута. Игорь Максимов өрөспүүбүлүкэ хас да төгүллээх  чөмпүйүөнэ, Уһук Илин  уонна Сибиир зонатын кыайыылааҕа, Николай Сантаев Сунтаар оройуонуттан бастакы ССРС успурдун маастара,  Арассыыйаҕа улахан дьоҥҥо күрэхтэһиитигэр Саха сириттэн бастакынан призер буолбута. Биллиилээх суруйааччы, Маар Күөлтэн төрүттээх Эдуард Соколов-Тулусхан 60-с, 70-с  сылларга өрөспүүбүлүкэ күүстээх боксерунан биллибитэ. Георгий Михайлов  өрөспүүбүлүкэ 8 төгүллээх чөмпүйүөнэ, «Трудовые резервы» ДСО хас да төгүллээх кыайыылааҕа, Магадаҥҥа ыытыллыбыт Уһук Илин уонна Сибиир күрэхтэһиитин ыарахан ыйааһыҥҥа финалиһа. Хомойуох иһин, үлэ үөһүгэр  сылдьан ыарахан ыарыыттан биһиги кэккэбититтэн суох буолбута.  Маар Күөлгэ уһун кэмҥэ физкультура учууталынан, бокс тириэньэринэн үлэлээбит Юрий Пахомов 80-с сылларга Амурскай уобалас чөмпүйүөнэ, Саха сирин чөмпүйүөнэ уонна устудьуоннар  Бүтүн Сойуустааҕы турнирдарын кыайыылааҕа этэ. Үөрэҕин бүтэрэн учууталлыы сылдьан 80-с сыллар ортолоругар Ньурбаҕа ыытыллыбыт Сэбиэскэй Сойуус  Дьоруойа Н.Н.Чусовскай турнирын кыайыылааҕа буолбута. Дьэ, ити курдук Сунтаар боксердара  араас таһымнаах улахан да, орто да турнирдартан өттүк харалаах, илии тутуурдаах сылдьаллара.

Бу соторутааҕыта  Сунтаар улууһугар бокс тэриллибитэ 65 сылын олус тэрээһиннээхтик ыыттылар. Манна биһиги  ытыктыыр кырдьаҕаспыт, бокс аксакала, үрдүкү категориялаах физрук, боксер, марафонец, хаҥкыһыт, хайыһардьыт, Арассыыйа үөрэҕириитин туйгуна, Омскай куорат сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэнэ, «Буравестник», «Труд» ДСО чөмпүйүөннэрэ, Иваново куоракка буолбут устудьуоннар Бүтүн Сойуустааҕы күрэхтэһиилэрин  финалиһа, педагогическай үлэ бэтэрээнэ, бастакы маастар Николай Сантаев бастакы тириэньэрэ  Яков Васильев 90 сааһынан уонна кини иитиллээччитэ, успуорт ханнык баҕарар көрүҥэр үгүстүк улууһун аатаппыт Евгений Яковлев кэриэһигэр 150 эдэр боксер кыттыылаах турнир буолан ааста.

Күрэхтэһиигэ урукку  өттүгэр Сунтаар чиэһин араас таһымнаах күрэхтэһиилэргэ көмүскээбит, билигин сааһыра барбыт спортсменнарга  «СӨ боксаҕа бэтэрээнэ» бэлиэ уонна ону туоһулуур докумуону туттаран үөртүлэр. Бу турнирга  Дьокуускайтан  өрөспүүбүлүкэ бэтэрээн боксердарын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Семен Решетников кэлэн үтүө тылы, эҕэрдэтин эппитэ уонна бириис туттартаабыта.  Ытык бэтэрээммит Яков Васильевич эдэр боксердарга сүбэ-ама биэрбитэ, сыаналаах бириистэри туттартаабыта уонна «бой с тенью» көрдөрөн, бу 90 хаарын санныгар уулларбыт  кырдьаҕас билигин да «буораҕа кураанаҕын» көрдөрөн, эдэркээн боксердары олус сөхтөрбүтэ да, үөрпүт да.

Евгений Яковлев кэргэн Тойбохой нэһилиэгин Бочуоттаах, СӨ үөрэҕириитин Бочуоттаах үлэһитэ, РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, Тойбохойдооҕу оҕо дьиэтин  бочуоттаах иитиллээччитэ, педагогическай үлэ бэтэрээнэ Александра Яковлева  кэргэнин туһунан ахтан-санаан туран номинация ылбыт эдэр боксердарга сыаналаах бириис туттартаан, оҕолор үөрүүлэрин үксэттэ, инникитин кыайыыга кынаттаата.

Дьэ, бу курдук Сунтаар улууһугар бокс тэриллибит үбүлүөйдээх сылын оҕолор ортолоругар өрөспүүбүлүкэ таһымнаах күрэхтэһиини таһымнаахтык ыыппыттарыгар бэтэрээн боксердар ааттарыттан өрөспүүбүлүкэ бэтэрээннэрин сэбиэтигэр (бэрэссэдэтэл Семен Решетников), успуорт министиристибэтигэр (улууспут дьаһалтатыгар (баһылык Анатолий Григорьев), успуорт отделыгар (начальник Дьулус Егоров), А.И.Иванов аатынан олимпийскай эрэллэри бэлэмнииир өрөспүүбүлүкэтэҕи оскуола кэлэктиибэр ((дириэктэр Павел Павлов) уонна эдэр кэскиллээх тириэньэрдэрбитигэр Игор Ефимовка, Константин Игнатьевка, Петр Алексеевка, Сардаана Павловаҕа улахан махталбытын тирииэрдэбит. Чэпчэкитэ суох үлэҕитигэр ситиһиилэри, тус олоххутугар дьолу уонна эйэлээх халлааны баҕарабыт. Эдэр боксердарга  күүскэ дьарыктанан, эрчиллэн төрөөбүт-үөскээбит Сунтаарбыт аатын-суолун улахан рингалартан дорҕоонноохтук ааттата туруҥ диэн алгыспытын этэбит.

Анатолий АНТОНОВ-Бордуолаах Уола, СӨ боксаҕа бэтэрээнэ, Сунтаар боксаҕа бэтэрээннэрин салаайааччыта.

Читайте дальше