СӨ Бырабыыталыстыбатын ааспыт сыллааҕы үлэтин-хамнаһын отчуота бүгүҥҥүттэн Сунтаар улууһугар саҕаланна. Бырабыыталыстыба оробуочай бөлөҕүн СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Георгий Степанов салайар. Отчуоту туруорар дэлэгээссийэ 3 бөлөҕүнэн арахсан, улуус бары нэһилиэктэригэр үлэлиэхтэрэ.
Бүгүн Георгий Степанов салайааччылаах бастакы бөлөх Туойдаах, Хадан үлэлиитилэр. Бөлөххө СӨ экономикатын министиэристибэтин госкапвложениеларын уонна федеральнай бырагыраамалары кытта үлэ департаменын салайааччыта Егор Макаров, «СӨ олорор дьиэ бырагыраамаларын сайыннарыы киинэ» дириэктэрэ Мария Алексеева, СӨ Судаарыстыбаннай сакааска сулууспатын генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Михаил Черов бааллар.
160 киһи олорор Туойдаах нэһилиэгэр СӨ Бырабыыталыстыбатын отчуотун бэрт сэргэхтик иһиттилэр. Сүрүн дакылаат кэнниттэн нэһилиэк олохтоохторо бырабыыталыстыба чилиэннэригэр араас хайысхаҕа ыйытыы биэрдилэр. Ол курдук, анал байыаннай дьайыыга сураҕа суох сүппүт байыастары көрдөөһүҥҥэ үлэ хайдах барарыттан саҕалаан, байыастарга, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр көмө оҥоруутугар тиийэ ыйыттылар. Манна Георгий Степанов: «Сураҕа суох сүппүт байыастары көрдөөһүнҥэ «Аҕа дойдуну көмүскээччилэр» диэн судаарыстыбаннай пуонда тэриллибитэ. Ол чэрчитинэн Сунтаар улууһугар социальнай координатор ананан бу боппуруоска үлэлэһэр. Билигин көрдүүр карталары, ДНК анаалыстары, туох баар ирдэниллэр докумуоннары «Аҕа дойдуну көмүскээччилэр» пуонда социальнай координатордарын нөҥүө хомуйан өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата оборона министиэристибэтигэр ыыта олоробут. Ону таһынан биһиги СВО саҕаланыаҕыттан Ростов-на-Дону куорат моргатыгар өрөспүүбүлүкэ аналлаах киһини тутан үлэлэтэбит. Онон бу үлэ ситимнээхтик барар, биллэн туран ыарахаттар бааллар бөҕө буоллаҕа. Бэл, бырабыыталыстыба ыйытыгар ыйы ыйдаан да, ардыгар сылы сыллаан байыаннай уокуруктартан, оборона министиэристибэтиттэн хоруйу күүтэбит, ардыгар кэлбэт да диэххэ сөп. Онон манна байыаннай прокуратураны кытта үлэлэһэбит. Пуонда үлэтин саҕалыаҕыттан уонна ити боппуруостарынан дьарыктанар оборона миниистирин солбуйааччыта ананыаҕыттан үлэ бэрээдэктэннэ» диэн хоруйдаата. Оттон СВО кыттыылаахтарыгар, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр туох көмө бара турарын бары да билэр буолуохтаахпыт. Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ бу боппуруоска биһиги улууспут, баһылыкпыт Анатолий Григорьев ситимнээхтик үлэлэһэрин бэлиэтээтэ. Улуус бары да олохтоохторугар, оҕотуттан кырдьаҕаһыгар тиийэ уолаттарбыт этэҥҥэ кыайыы көтөллөнөн эргиллэн кэлэллэрин туһугар үлэлииллэригэр, улахан көмөлөрүн иһин махталын биллэрдэ.
Маргарита Прокопьева: «Саҥа үлэлии кэлбит эдэр ыал дьиэ тутталларыгар туох көмө баарый?» диэн ыйытта. Маныаха Георгий Михайлович: «Бырабыыталыстыба саҥа үлэлии кэлэр эдэр исписэлиистэргэ хайдах да дьиэ тутан биэрбэт. Ол оннугар эдэр дьону тыа сиригэ олохсутарга араас бырагырааманы тобулан олоххо киллэриигэ Арассыыйа да, өрөспүүбүлүкэбит да бырабыыталыстыбалара үлэлиир. Ол курдук, «Тыа сирин дуоктара», «Тыа сирин биэлсэрэ», өссө инникитин «Тыа сирин култуура үлэһитэ», онтон да атын бырагыраама олоххо киириэхтэрэ. Бу маннык ньыманан ылар үбү-харчыны исписэлиис тыа сиригэр олорор усулуобуйатын тупсарыыга туһаныахтарын сөп. Ол курдук, дьиэ-уот туттуон сөп. Ол эрээри дуогабардарын болдьоҕо бүттэ да киин сирдэргэ талаһаллар. Былаас да, салайааччы да кинилэри күүстэринэн туппаттар» диэн хоруй биэрдэ.
Туойдаах нэһилиэгин олохтооҕо Дьулустаан Прокопьев бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччытыттан Сунтаар улууһугар гаас хаһан киириэҕин туоһуласта. Манна эппиэт бу курдук буолла: биһиги улууспутугар, Ньурбаҕа электроуотунан ититинии бырагыраамата үлэлиир. Манна бу өҥөнөн туһанааччылар субсидиянан туһаналлар. Гаас улууска кэлэригэр үлэ сим биир барар диэн.
Дьон харчытыгар дуораһыйар массыанньыктар хайдах көмүскэллээх буолуууга, устудьуон оҕолор истипиэндьийэлэрэ билиҥҥи кэмҥэ ханан да эпиэттэспэтин этэн туран, истипиэндьийэни үрдэтиини туруорустулар. Туойдаах олохтоохторо нэһилиэккэ оскуола-саад тутуутун, сайыҥҥы өттүгэр өрүһү туоруурга мотуордаах оҥочо туруорсубуттара хаһыс да сыллара. Бу да сырыыга туруорсууларын боротокуолга киллэртэрдилэр.
Түмүккэ, «Нэһилиэнньэни кытары маннык көрсөн кэпсэтэргит олус бэрт. Биһиги Ил Дархаммыт, бырабыыталыстыбабыт хайдах үлэлиирин хаһыаттан ааҕа, тэлэбиидэнньэнэн көрө, истэ олоробут» диэн туойдаахтар санааларын үллэстэллэр. Быйылгы отчуот сүрүн дакылаатын оҥорбут Георгий Степанов бары эйгэни хабан, ааспыт сылга Сунтаар улууһугар туох үлэ ыытыллыбытын лоп-бааччы уу сахалыы кэпсээбитин, ыйытыыларга киһи астынар гына хоруйдаабытын биһирээтибит дииллэр.
Хадаҥҥа отчуоту истэ, дьүүллэһэ 50-тан тахса киһи кэлбит.
Борис Никитин, Хадан олохтооҕо, биэнсийэлээх: «Нэһилиэкпитигэр былырыын КСК тутуллан үлэҕэ киирэн, дьон үлэлээх буолбутуттан олус үөрэрбин биллэрэбин. Аны баһаарынай чаас тутуллара буоллар, олус бэрт этэ. Ону сэргэ ыччат олохсуйан, нэһилиэк сайдыа, улаатыа этэ. Онон нэһилиэкпитигэр исписэлиистэргэ аналлаах дьиэ тутулларын туруорсабын».
Ону сэргэ Борис Дмитриевич дьону аймаан эрэ Кликра сокуонун, 5G сибээс тула санаатын эттэ.
Хадан орто оскуолатын дириэктэрэ Владимир Нахов оскуола тутуутун туруоруста.
Былырыын Хадаҥҥа үлэҕэ киирбит КСК-ҕа үлэлиир Александра Григорьева улууска кырдьаҕастар дьиэлэрэ тутуллара наадатын этэр.
Лидия Напылова кытаанах хомунаалынай тобоҕу харайыы тула санаатын эттэ. Кини бөҕү наардаан, пластигы, өстүөкүлэни, кумааҕыны о.д.а., былаһааккаларга контейнердарга быраҕыахха диэн этэрэ оруннаах.
Туойдаахтар, хаданнар СӨ бырабыыталыстыбата ыытар үлэтин биһирииллэр.
Яина ВЛАСЬЕВА