Норуот ырыаһыта, суруйааччы, РСФСР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха АССР искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ С.А. Зверев-Кыыл Уола төрөөбүтэ 125 сылынан, кини айымньыларыгар, айар үлэтигэр аналлаах «Алгыстаах олоҕу, Аан дойду кэскилин айхаллаабыта» куйаар ситиминэн олунньу 18 күнүттэн-кулун тутар 15 күнүгэр диэри ыытыллыбыт литературнай биктэриинэҕэ Горнай Маҕараһыттан, Сунтаартан, Элгээйиттэн, Тойбохойтон, Күндэйэттэн, Түбэй-Дьаархантан кыттыыны ыллылар.
Литературнай викторина түмүгэ маннык буолла.
Оҕолорго: Лукина Аэлина, 8-с кыл (Күндэйэ) — I миэстэ, Александров Эльдар, 5-с кыл. (Түбэй-Дьаархан) — II миэстэ, Титова Айнура, 9-с кыл. (Түбэй-Дьаархан) — II миэстэ, Неустроев Саян, 5-с кыл. (Түбэй-Дьаархан) — II миэстэ.
Улахан дьоҥҥо: Любовь Титова (Түбэй -Дьаархан) — I миэстэ, Евдокия Татаринова (Элгээйи) — II миэстэ, Татьяна Михайлова (Тойбохой) — III миэстэ.
Литературнай биктэриинэҕэ көхтөөх кыттыыны ылбыт оҕолорго, улахан дьоҥҥо барҕа махталбытын тириэрдэбит.
Биктэриинэ эппиэттэрэ:
- Норуот ырыаһыта С.А.Зверев-Кыыл Уолун ырыаларын-тойуктарын суруйбут бастакы фольклорист кимий? Ханнык айымньыларын суруйбутай? (А.А. Саввин. «Бэргэһэ ырыата», «Быт тойуга», «Ытык дабатыы», «Суоһулдьуйа Толбонноох», «Алгыстар», «Сайын кэлиитэ», «Кыталык ырыата», «Кэйээриҥ», «Ойуун кыырыыта», «Остуол тойуга», «Ситтиэ», «Уот алгыһа», «Этиҥ тойуга», «Былаайах тойуга»).
- «Улуу Москуба туһунан тойук» поэманы нууччалыы тылбаастаабыт поэт толору аата? (Александр Григорьевич Лаврик).
- «Номох буолан умнуллубат
Норуот тыыннаах тыла!
Ууга эн тимирбэккин,
Уокка эн умайбаккын,
Килбиэннээх кэрэ бэйэҕэр
Кир, дьэбин сыстыбат!» — ханнык айымньытыгар этиллибит тылларый? («Айхал эйиэхэ, Аар-тайҕа!»).
- С.А.Зверев хас сыллаахха ССРС суруйааччыларын Союһугар чилиэнинэн киирбитэй? (1939 сыллаахха).
- Норуокка биллибит ырыата? («Сарсын-сарсын сарсыарда»).
- Былыргы кыргыс үйэтин үгэстэрин, нууччалар Ленаҕа кэлиилэрин утаатынааҕы олоҕу-дьаһаҕы, дьон сыһыаннаһыытын таба көрдөрөр айымньытын аата? («Хара саһыл» трагедия).
- Бэйэтин туһунан хоһуйбут ырыата? («Мин сүрэҕим», «Хаһаа ырыата»).
- «Кулан кугас аттаах Куллустай Бэргэн» олоҥхо хаһан суруллубутай? Ханна туруорбутай? (1945 с. Ньурба 2-с государственнай колхознай драматическай театрыгар).
- С.А.Зверев айылҕа харыстабылыгар сыһыаннаах айымньыта. («Айхал эйиэхэ, Аар тайҕа»).
- Бастакы кинигэтин аата, хаһан тахсыбытай? («Сказанье о великой Москве», 1947 с.).
- «Манчаары норуот номоҕор» кинигэҕэ С.А.Зверев ханнык айымньыта киирбитэй? («Манчаары өлөрүгэр ыллаабыт ырыата», «Эбэм кэпсээнэ»).
- Саҥа олоҕу, советскай норуоттар тэҥ бырааптаныыларын, истиҥник доҕордоһууларын тэрийбит улуу сирдьити уруйдуур айымньытын аата? («Улуу Ленини уруйдуубун», «Кини мин дьолбор төрөөбүт»).
- Сэрии кэмигэр ханнык айымньылары суруйталаабытай? («Буойуну алҕааһын», «Сэриигэ барааччы ырыата», «Кыайыахпыт», «Улуу булгунньах», «Доҕорум миэнэ, доҕорум», «Табыллыбатах таптал», «Сааныылаах сарсыарда», «Уоттаах суорҕан», «Айхал буоллун» о.д.а.).
- Аҕатын аатын үйэтитиигэ сүҥкэн үлэни оҥорбут төрөппүт уола кимий? Ханнык кинигэлэр тахсыбыттарай? (Дмитрий Сергеевич Зверев. «Аҕам туһунан аман өс», «Алгыс түстэниитэ», «Үйэлэр сүгүрүйэр Киһилэрэ», «Айыылартан арчыламмыт», «Тойук тобуллар, ырыа ылланар», «К вопросу о национальной специфике якутского поэтического творчества», «Сказание о Великой Москве» биэс омук тылынан, Москуба 850 сылыгар «Улуу Москва туһунан тойук» алта омук тылынан мини кинигэ).
- Музыкальнай термининэн эттэххэ, элбэх хартыыналаах «моноопера» дэнэр айымньыта? («Ытык дабатыы»).
- Саха сирин ыччатын II бэстибээлигэр С.А.Зверев ханнык айымньытынан кыттыбытай? Хас сыллаахха? («Суоһалдьыйа Толбонноох» опера-балет, 1959 сыллаахха).
- С.А.Зверев ханнык ырыалара-тойуктара грампластинкаҕа уһуллубуттарай? («Сарсын, сарсын сарсыарда», «Улуу Москуба туһунан тойук», «Улуу Ленины уруйдуубун», Чабырҕах, «Бырааһынньык аһыллыыта» (оһуохай), «Ытык дабатыы»).
- С.А.Зверев — икки үйэ ырыаһыта. Кини «Эргэ үйэ ырыалара» уонна «Саҥа үйэ ырыалара» киирбит кинигэтин аата? («Икки үйэ»).
- «Ый төрөөбүт, Ытык хайатын иччитээ,
Ыччакабын даа…
Тоҥон өлөн эрэр
Тулаайах сордооҕу
Тохтоон болҕойууй да!
Сылаас тыыҥҥынан
Сырылаччы үрэҥҥин
Сылыта түһүүй да…
Ити салгынынан
Илгийэ түһэҥҥин
Ириэрэн көрүүй да!» — ханнык айымньытыгар баар тылларый? («Оргуһуохтаах кыыс»).
- Тоһуттар тымныы ааҥнаабыт, дьыл тыйыс кэмин дьүөрэлии хоһуйбут хоһоонун аата? («Аан-даан ырыата»).
- Москва куорат 800 сылын туоларыгар Москва үлэһиттэрэ Сталиҥҥа суруктарыгар С.А.Зверев «Улуу Москва туһунан тойук» нууччалыы тылбааһыттан ханнык строкалар киирбиттэрэй?
(Москва!..
Ты зори разума зажгла!
Ведь ты была обителью всегда
Мужей искусств, науки и труда;
Ты центр,
Где рос и креп
Из рода а род
Великий русский богатырь – народ!).
- Бүлүү муоратын туһунан тойук айымньытын аата? («Уот-Кудулу байхал»).
- С.А.Зверев тыыннааҕар хас кинигэтэ тахсыбытай, ааттара? («Сказание о Великой Москве» 1947с., «Мин сүрэҕим» 1953с., «Айхал эйиэхэ, Аар тайҕа» 1958с., «Икки үйэ» 1964с., «Аман өс» 1971с.).
- «Үөрүү бөҕө дирбийдэ,
Үтүө күннэр буоллулар,
Үлэ-хамнас күөдьүйдэ,
Умнуллубат улуу чаастар буоллулар,
Ураа саҥа ньиргийдэ
Уруй тускул, Айхал талба.» — ханнык хоһоонуттан ылыллыбыт тылларый? («Үөрүү күнэ»).
- «Сэргэй Зверев сахаҕа өтөр-наар төрөөбөтөх тойуксут, поэт, импровизатор, үҥкүүһүт, олоҥхоһут. Саха абыычайын, сиэрин-силигин, былыргытын-аныгытын энциклопедия курдук билэр киһи этэ. Кини аата үйэлэргэ ааттаныаҕа» диэн ким эппитэй? (Иван Алексеев — поэт, суруйааччы).
Саха омук киэн туттар, сүгүрүйэр, ытык киһитэ С.А.Зверев-Кыыл Уолун аата ааттана, йар үлэтэ ахтылла, сырдатылла турдун!
Олимпиада ЗАХАРОВА, С.А.Зверев-Кыыл Уола аатынан фольклор түмэлин пуонда харайааччыта