Дмитрий Садовников Сунтаарга кэлээт, хаарбах дьиэттэн көһөрүү тосхолунан Партизанскай уонна Сунтарскай уулуссаларга тутулла турар дьиэлэри көрдө. Тутааччылары кытта кэпсэттэ. Тутууну «Главстройкомплекс» уонна «Дабанстрой» тэрилтэлэрэ ыыталлар.
Быйыл «Дабанстрой» Бартыһаан түөлбэтигэр 5 мэндиэмэннээх 50 кыбартыыралаах, уопсайа 2628 иэннээх дьиэни график быһыытынан баран иһэллэрин эттилэр. Билигин тутуу 50% бүтэн турар. Тутааччылар уотун, ититиитин уонна толору хааччыллыытын ситимин тарда сылдьалларын билиһиннэрдилэр. Тутууга туттар таас блоктарын Сунтаарга оҥороллорун бэлиэтээн эттилэр.
«Главстройкомплекс» эрэллээх тутуу хампаанньата буоларынан Сунтаарга хаһыс да эбийиэгин тута сылдьар. «Хаарбах дьиэттэн дьону көһөрүү» тосхолунан тутулла турар 5 этээстээх 87 кыбартыыралаах дьиэтин ахсынньы ыйга киллэрэр соруктаахтарын Дмитрий Садовниковка кэпсээтилэр. Билигин толору хааччыллыытын оҥоро сылдьаллар. Эбии үлэһит дьон кэлиэҕэ диэн иһитиннэрдилэр.
Оттон салгыы бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы бассейн тутуутун хаамытын билистэ. Тутуу «Тыа сирин биир кэлим сайыннарыы» тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин федеральнай тосхолунан барар. Бассейн 140 миэстэҕэ көрөр саалалаах, 6 харбыыр балаһалаах буолара күүтүллэр. Билигин тутуу 63% түмүктэнэн турар. Тутааччылар «Тутуу Саха» тэрилтэ быйыл бассейыны үлэҕэ киллэрэр былааннаахтарын иһитиннэрдилэр. Билигин ис үлэтэ саҕаланан үлэһит ахсаана күннэтэ эбиллэ турар. Дмитрий Садовников тутааччылары кытта кэпсэтиитигэр: «Сунтаар улууһа федеральнай таһымнаах элбэх тутуулары ыытар. Тутуулары хонтуруоллааһын эрэ буолбакка, тутааччылар санааларын, туохха наадыйалларын истээри маннык сырыыны олохтоотубут», — диэн эттэ.
Салгыы 450 миэстэлээх «Үөрэҕирии» национальнай бырайыагынан бара турар Сунтаардааҕы политехническай лиссиэй тутуутун хаамыытын көрдө. Матырыйаал толору кэлэн, тутааччылар тас ититэр ситимин тардан, 2-с этээһин ууран саҕалаатылар. Кыһыҥҥы өттүгэр үлэ эмиэ барыаҕа диэн иһитиннэрдилэр. Ону тэҥэ, тутуу дизайн бырайыагын көрдүлэр. «Главстройкомплекс» тэрилтэтэ быйыл «блок Б» үөрэнэр хостор баар сирдэрин бүтэрэр соруктаах. Сунтаар улууһун баһылыга Анатолий Григорьев: «Сунтаарга ыытыллар үгүс тутуулар бэйэбитигэр оҥоһуллар тутуу матырыйаалынан барар буолан үлэ тэтимнээхтик барар», — диэн иһитиннэрдэ.
Бөлөх эмиэ «Тыа сирин биир кэлимник сайыннарыы» федеральнай бырагырааманан оҥоһулла турар элбэх оҕолоох ыалларга анаммыт саҥа «Өтөөкү» микрооройуону көрдө. Манна 266 уһаайба 3-тэн элбэх оҕолоох ыалларга бэриллэн турар. Микрооройуоҥҥа суол уонна уот ситимин тардыы 2 этабынан барар. Сотору кэминэн уот ситимин тардыахтара. Суолу «Сунтаравтодор» тэрилтэ кутта.
РТС түөлбэтигэр тутулла турар култуура уонна успуорт саалата «Үтүө дьыала» тосхолун чэрчитинэн өр тутуллан, дьэ, силигин ситэн эрэр. Ис үлэтэ бүтэн тас үлэтэ хаалан турар. Бу кыһын үөрүүлээх аһыллыыта буолуоҕа диэн Сунтаар нэһилиэгин баһылыга Эдуард Филиппов иһитиннэрдэ. Санатан этэр буоллахха, маннык бырайыагынан Илимнииргэ, Бүлүүчээҥҥэ КСК тутуллан киирбиттэрэ.
Бу кыһын Сунтаар нэһилиэгэр киирбит ууну ыраастыыр ыстаансыйаны көрдө. Бүлүү өрүстэн кэлэр уу скважиналара этэҥҥэ үлэлии тураллар. Сотору кэминэн, тарыып чопчуланнаҕына, Сунтаар нэһилиэгин улахан аҥара бу ыстаансыйаҕа холбонуоҕа. Оттон иккис этаба тардылыннаҕына нэһилиэк бүттүүнэ холбонуоҕа.
Эһиил С.А.Зверев-Кыыл Уола 125 сыллаах үбүлүөйдээх ыһыаҕа Сунтаарга ыытыллыаҕа. Бөлөх кыттыылаахтара култуура уонна сынньалаҥ пааркатыгар өрөмүөн үлэлэрэ барыахтааҕын кэпсээтилэр.
Маны сэргэ В.Павлов аатынан уулуссаҕа ыытылла турар өрөмүөн үлэтин билистэ.
Бу кэнниттэн Дмитрий Садовников салайааччылаах бөлөх өрөспүүбүлүкэ таһымнаах Сунтаар-Кэмпэндээйи суолугар баар Улахан Харыйалаах, Орто Харыйалаах, Куччугуй Харыйалаах үрэхтэри туоруур муосталар өрөмүөннэрин билистэ.
Мира АФАНАСЬЕВА