Нэһилиэнньэни кытары өрөспүүбүлүкэ ситэриилээх былааһын 2024 сыллааҕы үлэтин отчуота салҕанар. Бүгүн, СӨ Үп миниистирин эбээһинэһин толорооччу Иван Алексеев салайар бөлөҕө Күндэйэ, Устье, Кэмпэндээйи нэһилиэктэригэр сырытта. Иван Алексеев мунньахха кэлбит дьоҥҥо сыл устата ыытыллыбыт үлэ отчуотун экраҥҥа көстөр чахчыларга олоҕуран сиһилии сырдатта.
Күндэйэлэр Саха сириттэн ылыллар, хостонор баайы-дуолу өрөспүүбүлүкэ бэйэтэ бас билиэн наадатын, Сунтаар улууһугар балыыһа тутуутун 2-с уочарата хаһан түмүктэнэн үлэҕэ киирэрин, быраас тиийбэтин туһунан этиннилэр. Маныаха былырыын биир сыл иһигэр өрөспүүбүлүкэҕэ аҥаардас доруобуйа харыстабылыгар 18 эбийиэк тутуллан киирдэ. «Бу тутуулар дойду ыытар национальнай бырайыактарын көмөтүнэн тутуллар. Ол эрэн, биири өйдүөх тустаахпыт маннык тутуу биирдэ ыллыҥ да баар буолбат. Хайа баҕарар тутуу былааннаах үлэнэн, хардыыланан барар«, — диэтэ Иван Алексеев. Тыйыс тымныы айылҕалаах сиргэ олорорбутунан, тыа сирин дьонун сүрүн кыһалҕалара, боппуруостара ититии ситимигэр холбонуу. Ол курдук, чугас эргин мас да баранан эрэринэн гаас киириитин үлэтэ түргэнник быһаарыллара буоллар диэн. Маны сэргэ уот олус мөлтөх буолан эбии подстанция туруон наадатын туруорсаллар, итиэннэ уот төлөбүрүн сыаната күн-түүн үрдүү турара кыра хамнастаах, биэнсийэлээх дьоҥҥо кыһалҕа. Манна көрүллэр субсидия туһунан Иван Алексеев сиһилии сырдатта. Бэлиэтээн этэр эбит буоллахха, гааска субсидия төлөммөт диэтэ. Ити уонна өссө да араас боппуруостарга (тыа хаһаайыстыбатыгар, үөрэх салаатыгар, урбаанньыттарга көмө, муниципальнай сулууспалаахтарга хамнас үрдээһинэ, биэнсийэлээхтэргэ ЕДВ индексациятын, каадыр, социальнай хантыраак о.д.а.) тула киэҥ кэпсэтии таҕыста.
Күндэйэҕэ отчуот 2:30 чаас устата барда. Нэһилиэк олохтоохторо олус көхтөөх кыттыыны ыллылар. Мунаахсыйар боппуруостарга толору сөптөөх эппиэти ыллылар. Ону тэҥэ, бэйэлэрин этиилэрин, санааларын-оноолорун аһаҕастык кэлэн этиннилэр. Күндэйэлэр сылын аайы Иван Иванович ыытар отчуотун олус сөбүлүүллэрин, киһиэхэ тиийимтиэтик, толору кэпсиириттэн астыналларын биллэрдилэр. СӨ Бырабыыталыстыба ыыппыт үлэтин биһирииллэрин биллэрдилэр. Ол эрээри, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн тыа хаһаайыстыбатын үлэтин, саҥа уларыйыыларга сыанабыл биэрэртэн туттуннулар.
Устье олохтооҕо, нэһилиэк дьокутаата Егор Николаевич Тарасов 3 сүрүн боппуруоска тохтоото. Бастакытынан, ханна да буоларын курдук, уматык сыанатыгар санаатын эттэ. Иккиһинэн, улуус киинигэр диализ киинин туруорсар. Маннык боппуруос номнуо хас да нэһилиэккэ турда. Ол гынан баран, ити чугаһынан кыаллыбат диэн аһаҕастык эттилэр. Үсүһүнэн, сырыы аайы отчуокка олохтоох дьон туруорсар боппуруостара — саҥа култуура дьиэтэ тутуутун чопчуласта. Сырыы аайы эрэл кыымнаах хааллараллар да хаһан олоххо киириэ биллибэт буолан, тулуйартан ааһан эрэллэрин эттэ. Манна Иван Алексеев уонна Никита Павлов сиһилии эппиэттээтилэр. Маны сэргэ дотация, тимир суол, миграннары хонтуруоллуур үлэни, булт сокуонугар уларытыыны, уот мөлтөҕүн, улууска күөх төлөн кэлиитин, бэйдиэ сылдьар ыттары бэрээдэктээһин, хаарбах дьиэлэри көтүрэргэ үп өттүнэн көмөнү, оскуола-уһуйаан тутуутун о.д.а. көтөхтүлэр. СӨ Бырабыыталыстыба үлэтин биһирииллэрин эттилэр. Оробуочай бөлөх олохтоохтор туруорсар боппуруостара нэһилиэк эрэ иһинэн муҥурдаммакка, дойду таһымнаах улахан кыһалҕаҕа суолта ууран биэрбиттэрин хайҕыы иһиттилэр. Түмүккэ, нууча тылын уонна литературатын учууталыгар Григорий Никитиҥҥа СӨ Үөрэҕирии министиэристибэтин Бочуотунай грамотатын туттардылар.
Кэмпэндээйигэ СӨ Бырабыыталыстыбатын ааспыт сыллааҕы үлэтин отчуота былырыын эрэ тутуллан үлэҕэ киирбит, киэҥ-куоҥ, сырдык култуура киинигэр саҕаланна. Санатан эттэххэ, бу эбийиэк дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин көҕүлээбит «Култуура» национальнай бырайыагын чэрчитинэн тутуллан киирбитэ. Бэлиэ түгэҥҥэ Ил Дархаммыт Айсен Николаев бэйэтинэн кэлэн кыттыыны ылбыта. Бэлиэтээн этиэххэ наада, урут ситэриилээх былаас сыллааҕы отчуота кустанан ыытыллар эбит буоллаҕына, кэлиҥҥи сылларга хас биирдии нэһилиэги барытын хабан, дьону-сэргэни кытары көрсөн, аһаҕастык кэпсэтэн хас биирдии киһи этиитин, санаатын болҕомто киинигэр тутар. Кэмпэндээйи нэһилиэгэр олохтоохтор өр сыл туруорсубут туруорсуулара оскуола тутуута буолар. «Билигин эрдэ тутуллан саҕаламмыт эбийиэктэри үлэҕэ киллэрэр сыал-сорук турар. Ол кэннэ Кэмпэндээйи оскуолатын уочаракка биир бастакынан киллэриэхпит», — диэтэ Иван Алексеев.
Маны сэргэ олохтоохтор атын да эйгэҕэ мунаарар ыйытыылара үгүс буолла. Ол курдук, бибилэтиэкэ салаатыгар комплектования, турмаршрутизацияҕа сэртипикээт, Сунтаарга киин бибилэтиэкэ саҥа дьиэтэ, уматык сыаната үрдүк, маһынан оһох оттон олорор чааһынай ыал киин ититиигэ холбонооһуна, нэһилиэккэ 10 хаарбах дьиэ көтүрүллэригэр үп-харчы, тиэхиньикэ өттүнэн көмө наадатын о.д.а. көтөхтүлэр. Былырыыҥҥы отчуокка СӨ Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Георгий Степанов салайааччылаах бөлөххө элбэх оҕолоох аҕаҕа дьиэ туруорсубуттара туолан олохтоохтор Георгий Михайловичка үөрүүлэрин уонна махталларын биллэрдилэр. СӨ Бырабыыталыстыба үлэтин үгүс киһи биһирииллэрин эттилэр. 3 киһи биһирээбэтин биллэрдэ.
Елизавета ТИТОВА