Ахсынньы 12 күнүгэр Сунтаар сэлиэнньэтэ олохтоммута 260 сылын туолла. Онон сибээстээн госсулууспа бэтэрээнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах олохтооҕо Климент Иванов биир дойдулаахтарын итиитик-истиҥник эҕэрдэлиир. Кини улуус киинин тупсаран оҥоруу «маастар-былааныгар» тус санааларын сүбэ курдук тириэрдэр.
Ханнык даҕаны нэһилиэнньэлээх пуун бастакы уочараттаах соругунан дьон олорор-үлэлиир усулуобуйатын тупсарыы буолар. Хаарбах дьиэ элбэх, уулусса бадарааннаах буоллаҕына, уот-күөс, дьиэни ититии, уунан хааччыйыы мөлтөөтөҕүнэ ханнык да бөһүөлэк сайдар кэскилэ бытаарар.
Дьэ ол кэннэ салгыы сайдар суолбут, бөһүөлэкпит тас көстүүтэ, тиэргэн, соппулуот дьэрэкээн дьүһүнэ, онтон бөһүөлэги бары өттүнэн тупсаҕай оҥоруу буолар. Тупсаҕай көстүүлээх бөһүөлэк дьон сынньанар сиринэн, пааркатынан, болуоссаттарынан, сквердэринэн, оҕолор оонньуур былаһааккаларынан киэркэйэр. Ону таһынан улууска араас кэмнэргэ ситиһиилээхтик үлэлээн ааспыт, чулуу дьонун туһунан өйдөбүнньүк бэлиэлэр ситэрэн биэрэллэр. Олохтоох, кэлии даҕаны дьон бөһүөлэк устун дуоһуйа хаама сылдьан, бу улуус үтүөкэн остуоруйатын туһунан өйдөбүлү ылыахтаах, Сунтаар сэлиэнньэтин олохтоохторун үтүө аатын иҥэриниэхтээх, ыччаты үлэҕэ, үтүө санааҕа угуйуохтаах.
Сунтаар сэлиэнньэтэ билиҥҥи кэмҥэ ити ирдэбилгэ эппиэттиирдии сайдан иһэриттэн биһиги ветераннар астынабыт. Тутууга, тупсаран оҥорууга кэлиҥҥи сылларга биллэр-көстөр үлэ барбыт. Сунтаар нэһилиэгин администрациятын көҕүлээһининэн ити этиллибит үлэни салгыы ыытарга «Маастар-былаан» оҥоһуллар эбит. Итиннэ мин үөһээ эппит санаабын салҕаан, маннык чопчу этиилэрдээхпин.
1. Аан бастаан Сунтаар бөһүөлэгин тутуу Генеральнай былаанын түргэнник оҥотторорго. Итинник былаан булгуччулаах ирдэбил. Ким өйүгэр хайдах көтөн түспүтүнэн уонна бөһүөлэккэ онно-манна, одоҥ-додоҥ саҥа объектары тутуу бары өттүнэн табыгаһа суох уонна экономикаҕа ночооттоох. Генплан быһыытынан саҥа олорор дьиэлэри кварталынан ситэрэн тутар бары өттүнэн барыыстаах.
Тыа сиригэр олорор уопсай дьиэлэри тутуу анал ирдэбилэ /СНИП/ баар буолуохтаах этэ. Билиҥҥитэ оннук ирдэбил суох. Онон үбү кэмчилиир сыалтан, экономистар кыһарыйыыларынан үгүс улуустар 5 этээстээх дьиэлэри туталлар. Атын дойдуларга тыа сиригэр сүнньүнэн 2 хайысханы тутуһаллар: кырдьаҕастарга, доруобуйаларынан хааччахтаах дьоҥҥо табыгастаах буоллун диэн 3 этээстээх дьиэлэри, 5 этажтаах дьиэлэргэ лифт көрүллүбэт; уонна 2-лии этажтаах, 4-6 квартиралаах, биирдии ыалга 4-5 суотай сир уһаайбалаах дьиэлэри туталлар. Итинник дьиэлэри бөһүөлэк кытыы кварталларыгар тутуохха сөп. Бу маны республика правительствотыгар туруорсан быһааттарар наада.
2. Хаарбах дьиэттэн тупсаҕай, бары өттүнэн хааччыллыылаах дьиэлэри тутууну салгыы күүһүрдэн ыытарга. «Сельхозтехника» кварталыгар диэри чааһынай дьиэлэри, бас билээччилэрин кытары саҥа тутуллар дьиэлэргэ көһөрөр усулуобуйаҕа дуогабар оҥорсон, билиҥҥи дьиэлэрин хаарбах дьиэлэр ахсааннарыгар киллэрэн, өрүс биэрэгинэн аныгы таас дьиэлэри тутууну генплаҥҥа киллэттэрэргэ. Кэлин үтүө көстүүлээх олорор дьиэлэр кварталлара буолуон сөп.
3. Водозабор үлэҕэ киириитэ нэһилиэккэ дьон олоҕун төрдүттэн тупсарыыга улахан хамсааһын буолуоҕа. Ону ситэрэн-хоторон, водозабор систематын квартальнай котельнайдарынан холботолоон, бөһүөлэк бары объектарын коммунальнай өҥө толору хааччыллыылаах буоларын ситиһэр соругу туруорунуохха. Оччоҕуна улуус, нэһилиэк салалтата «Маастар-былаан» бастакы уочараттаах соругун толорбутунан ааҕыллыа этэ.
4. Бөһүөлэк территориятын былаан быһыытынан көҕөрдүү үлэтин ыытыахха. Онно 1976-78 сыллардаахха өрүс үрдүнээҕи уулуссаны көҕөрдүүнү саҕалааһынын холобур оҥостуохха.
5. «Сельхозтехника» бэтэрээ өттүнээҕи өрүс биэрэгэ сааскы халаан уутуттан эмсэҕэлээн алдьанар кутталлаах. Онон ити учаастакка өрүс биэрэгин дьоһуннаахтык бөҕөргөтүү үлэтин былаанныыр наада.
6. Уулуссалар бетоннаммыттарынан сатыы дьон сылдьар тротуардарын оҥорууну уонна уулусса уутун ыытар кюветтары кэҥэтэн, ууну ыытар хорууну оҥоруу наадалаах.
Сунтаар уонна улуус нэһилиэктэрин «Өрөспүүбүлүкэ улуустарын, оройуоннарын нэһилиэнньэлээх пууннарын гаастааһын бырагырааматыгар» киллэрэри өссө биирдэ туруорсуохха. Мин икки сыллааҕыта Сунтаар улууһун гаастааһын боппуруоһун анал ыстатыйабар суруйан турабын. Гаастааһыны туруорсуу төрүөттэрэ онно ыйыллыбыта.
Улуус салалтатыгар, Сунтаар нэһилиэгин администрациятыгар оройуон киинин тупсарыыга ситиһиилэри баҕарабын!
Климент ИВАНОВ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах олохтооҕо