Сунтаар улууһа сурукка киирбитинэн
Сэбиэскэй кэмҥэ Сунтаар улууһа тэриллибит кэминэн ЯЦИК бигэргэппитинэн 1930 сыл тохсунньу 9 күнэ ааҕыллара. Кэлин 2000 сылтан бэттэх улууспут дьиҥ тэриллибит даататын көрдүүр, хаһан тэриллибитин чуолкайдыыр үлэ саҕаламмыта. Арассыйа судаарыстыбаннай, СӨ Национальнай, Иркутскай уобалас судаарыстыбаннай архыыпатырыгар көрдөөһүн үлэтэ барбыта.
Национальнай архыып үлэһитэ, биир дойдулаахпыт Ирина Каженкина элбэх историческай докумуону ырытан, сыымайдаан Өлүөхүмэ хамыһаарыстыбатын пуондатыгар «1801-го года сентября 9-го дня мы ниже подписавшиеся Олекминского округа Сунтарских осьми наслегов голова Тимофей Мокрошубов и наслежные князцы Чалыя Осипов, Сава Бючяхов…» диэн саҕаланар маннык арааппары булбута. Докумуоҥҥа ыйыллар даата билиҥҥи (Григорианскай) халандаарынан 1801 с. балаҕан ыйын 21 күнүгэр түбэһэр. Бу Сунтаар улууһа сурукка киирбит докумуоннарыттан саамай эрдэтээҥҥилэрэ буолар.
Улуус бастакы кулубалара
Тимофей Мокрошубов (Араев) Дьаархан буолаһын олохтооҕо. 1801 сыллаахха 55 саастааҕар Сунтаар улууһун бастакы кулубатынан талыллыбыт. Улуус иккис кулубатынан Николай Семенович Попов 1803-1815 уонна 1819-1821 сыллардаахха талылллан үлэлээбитэ. Кини дьон-сэргэ өйүгэр-санаатыгар Моонньо кулуба диэн аатынан хаалбыт.
Сунтаар улууһун күнүн анааһын
2017 с. олунньу 14 күнүгэр, улуус архыыбын сэбиэдиссэйэ Аркадий Яковлев Нациоанальнай архыып биэрбит ыспыраапкатыгар олоҕурбут иһитиннэриитин истэн баран, улуус Мунньаҕын дьокутааттара балаҕан ыйын 21 күнүн Сунтаар улууһун күнүнэн биллэрэргэ быһаарыы ылыммыттара. Бу кэмтэн сылын аайы балаҕан ыйын 21 күнүгэр тапталлаах Сунтаарбыт улууһун күнүн бэлиэтиибит.
Быйыл “Сунтаар – олоҥхо дойдута” Сунтаар улууһун күнүн ылыы тосхоло
Балаҕан ыйын 20 күнэ
18.00 «ДЬОЛ ДУОРААНА» кэнсиэр. Буолар сирэ: С.А.Зверев-Кыыл Уолун аатынан СӨ национальнай үнҡүү тыйаатыра. С.А. Зверев-Кыыл Уолун аатынан УНАК.
Балаҕан ыйын 21 күнэ
Сынньалаҥ паарката
11.00 «КҮҺҮҤҤҮ КИҺИ КҮЛБҮТҮНЭН» тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын атыы-эргиэн дьаарбаҥката, «Добун» түһүлгэ.
11.00 «Уруйдуубун Сунтаарбын» Сунтаар уран уустарын түһүлгэлэрэ. “Уустар түһүлгэлэрэ”
11.00 «Сунтаар – Ытык алаһам» аһаҕас халлаан анныгар бибилэтиэкэ: үбүлүөйдээх суруйааччылар быыстапкалара, оонньуулар, викториналар. «Тойон” түһүлгэ
12.00 СУНТААР УЛУУҺУН КҮНҮН ҮӨРҮҮЛЭЭХ АҺЫЛЛЫЫТА. Парад, ыҥырыылаах ыалдьыт Сиэйэ Уола-Айыллыата Дьырылыат. «Добун түһүлгэ»
12.30 Былааһааккаларынан тэрээһиннэр:
— күһүҥҥү көхтөөх оонньуулар «Ай-Тык»
— «Бастыҥнар хамсааһыннара» квест оонньуу
-толкуйдаа, оонньоо, кыай. «Тойон» түһүлгэ
13.00 Адаптивнай спорт уонна мас тардыһыытыгар Аан дойдутааҕы күрэх кыайыылаахтарын чиэстээһин. 5 көрүҥүнэн хамаанданан успорт күрэҕэ. «Добун» түһүлгэ
14.00 Сунтаар улууһун биирдиилээн дьонугар көрдөөх күрэхтэр. «Добун түһүлгэ»
14.00 Сахалыы остуол оонньуулара. «Тойон» түһүлгэ
14.00 «Түөлбэ күөлэ холобурдаах түһүлгэтэ тэрийиэх» оһуокай күрэһэ. «Тойон» түһүлгэ
14.00 «Төрүт дойдум Сунтаарым» тойук күрэһэ. «Тойон» түһүлгэ
15.00 Ох саанан ытыыга күрэх. «Алмаас» стадион
15.00 «Сунтаарым мин дойдум» Сунтаар улууһун талба талааннаахтарын уонна ыалдьыттарын эҕэрдэ кэнсиэрэ. «Дорҕоон» түһүлгэ
16.00 Сибиэрэп түмэлэ 23-с төгүлүн быыстапкалыыр кэмин аһар үөрүүлээх түгэнэ. С.А. Зверев-Кыыл Уолун аатынан түмэл
18.00 «Сунтаар устун» автоквест оонньуу ( «Долгун» араадьыйа, 104,0 FM долгуҥҥа)
18.00 ШОУ-ДИСКОТЕКА, САЛЮТ, «Алмаас» стадион.
«Сунтаар сонуннара» хаһыат.