Уйулҕа үөрэхтээҕэ диэн кимий?

Сыл аайы сэтинньи 22 күнүгэр Арассыыйа үрдүнэн психолог күнэ бэлиэтэнэр. Хаһан эрэ миэхэ биир киһи эппитэ: «Мин уйулҕа үөрэхтээҕэ ханнык эмит түгэҥҥэ көннөрү сүбэлэри эрэ биэрэр дии саныыр этим. Холобура боростуойдук быһаардахха справочнай бюро курдук. Дьиҥэ, оннук буолбатах…»

Уйулҕа үөрэхтээҕэ үрдүк үөрэхтээх, үлэтин ирдэбиллэрин тутуһан туран, профессиональнай психологическай көмөнү оҥорор исписэлиис буолар. Кини дьону кытта үлэлиирин тухары билиитин, көрүүтүн кэҥэтэр, сайыннарар.

Уйулҕа үөрэхтээҕэ быраас буолбатах. Психолог (уйулҕа үөрэхтээҕэ) уонна психотерапевт үлэлэрин тэттигэ уратылаах, атын. Уйулҕа үөрэхтээҕэ доруобай дьону кытта үлэлиир. Кини доруобуйа өттүгэр кэһиллиини көрдөҕүнэ эрэ, атын исписэлиискэ ыытыан сөп, холобур — психиатрга.

Уйулҕа үөрэхтээҕэ килийиэни кытта утары олорон кэпсэтэн, бэйэтин профессиональнай методтарын, эрчиллиилэрин туттан үлэлиир. Килийиэнигэр дьиэҕэ сорудах эмиэ биэриэн сөп, ону килийиэн толоруохтаах. Икки өттүттэн тэҥҥэ өйдөһүү үлэтэ эрэ бардаҕына үлэ түмүктээх буолар. Сорох килийиэннэр кэпсии эрэ кэлэбит уоннааҕытын уйулҕа үлэһитэ быһаарар диэн толкуйдаах кэлэллэр. Оннук буолбатах.

Уйулҕа үөрэхтээҕин кытта үлэ кыһалҕаны араас өттүттэн көрөргө үөрэтэр. Манна биири өйдүөххэ наада: исписэлииһи кытта үлэлииргэ килийиэн өттүттэн күүстээх үлэ, көмө наада буолар. Оччоҕо эрэ үлэ уларыйыылаах тахсар. Килийиэн өттүттэн кыһаллыы суох буоллаҕына уларыйыы тахсыбат.

Кыһалҕа хаһан баҕарар аптаах түгэн курдук түргэнник тутатына быһаарылла охсубат, манна хас да түһүмэхтээх үлэ барар.

Уйулҕа исписэлииһэ этика кодексынан, РФ «О персональных данных» пуунунан  конфиденциальность тутуһар.

Килийиэн кэлэн олордоҕуна бириэмэ киниэхэ эрэ ананар, туох эмэ атын дьыалаҕа, төлөпүөҥҥэ аралдьыйыы биһирэммэт. Исписэлиис дьоҥҥо сыһыаныгар хос санаата суох буолар, ол оннугар киһи уоскуйар, нуурал, эрэбиллээх хахха сири, атмосфераны оҥоруохтаах.

Өссө биир наадалаах түгэн баар: килийиэн уонна уйулҕа үөрэхтээҕин кытта икки өттүттэн бииргэ үлэлээһин үөскүөхтээх, ол уһун, киэҥ, элбэх энергияны, тулууру эрэйэр. Уйулҕа үөрэхтээҕэ — бэйэтин туһугар көмөнү ылынар, баҕарар киһиэхэ көмөлөһөөччү буолар.

Түгэнинэн туһанан, Сунтаар сэлиэнньэтигэр үлэлиир уйулҕа үөрэхтээхтэриттэн санааларын ыйыталастым. Кинилэр туох санааттан идэлэрин талбыттарын, хайдах хаачыстыбалаах киһи психолог буоларын уонна кинилэр дьон уйулҕатын доруобуйата тупсарыгар тугу баҕаралларын бу курдук эттилэр.

Өрөспүүбүлүкэтээҕи психологическай киин Сунтаардааҕы филиалын психолога Татьяна Антипина:

Мин оҕо эрдэхпиттэн дьоҥҥо көмөлөһүөхпүн баҕарар этим, ол курдук олоҕум суола миигин дьоҥҥо көмөлөһөр, сөбүлүүр идэбэр аҕалбыта.

Уйулҕа үөрэхтээҕэ хас биирдии киһини, кини кыһалҕатын хайдах баарынан ылынар уонна көмөлөһөр, бэйэ сайдыытыгар үлэтин хайысхатынан эбии саҥаттан саҥаны билэргэ талаһар, олох сайдыытын кытта тэҥҥэ сайдан иһэр буолуохтаах.

Бэйэҕитин харыстаныҥ, бэйэҕитигэр бириэмэтэ анааҥ, элбэхтик сынньаныҥ, оччоҕо уйулҕаҕыт доруобай  буолуо.

С.Г.Кривошапкин аатынан Сунтаардааҕы дьиэ кэргэҥҥэ иитиигэ көмөнү оҥорор киин психолога Анна Тимофеева:

Мин идэбин сыал туруоран туран талбатаҕым, олоҕум устата элбэххэ үөрэнэн, үлэлээн, сайдан тиийэн кэлбитим.

Уйулҕа үөрэхтээҕэ профессионал,  араас дьону кытта тапсан үлэлиир, кинилэри истэр, ис туруктарын өйдүүр сатабыллаах буолуохтаах. Ылсыбыт үлэтин тиһэҕэр тириэрдиэхтээх. Кыһалҕалаах дьоҥҥо аһаҕас, элэккэй буолуу үлэни түмүктээх оҥорор.

Кыһалҕаны, куһаҕаны барытын бэйэҕитигэр мунньа сылдьыбакка олоххутугар сырдык санаалаахтык сыһыаннаһаргытыгар, доруобуйаҕытын көрүнэ сылдьаргытыгар, былааннаах буоларгытыгар уонна сынньанаргытын умнубаккытыгар баҕарабын.

Сунтаардааҕы политехническай лиссиэй-интэринээт психолога Саргылана Иванова:

– Киһи ханнык идэни талара оҕо эрдэҕиттэн биллэр дии саныыбын. Кыра сылдьан учуутал буолан оонньуурбун сөбүлүүр этим. Үрдүкү кылааска тахсан баран психолого-педагогическай профиль талбытым. Бэйэбин истинэр, үөрэтэр, талбыт профильбын олус интэриэһиргиир буолбутум, онно сиэттэрэн уйулҕа үөрэҕин таларга санаммытым.

Аныгы үйэ тэтимигэр уйулҕа үөрэҕэ ирдэнэр, киэҥник биллэр буолла. бастатан туран психолог атын киһи дууһатын өйдүүр, истэр, дьону-сэргэни кытары кыайан алтыһар буолуохтаах. Үлэтин таһынан эбии үөрэнэн билиитин хаҥатыахтаах.

Хас биирдии киһи олоҕо бэйэтиттэн тутулуктаах. Чэбдик буоларга дьулуһан 6-9 чаас утуйуохтаах, сибиэһэй салгыҥҥа сылдьыахтаах, оччотугар ис туруга сааһыланар. Доруобуйаны бөҕөргөтөргө Сунтаарбытыгар  йога, фитнес, манеж ааннара аһаҕастар, онно төһө баҕарар дьарыктаныахха сөп. Дьиэ кэргэҥҥэ истиҥ сыһыан олохтонуохтаах. Олоххо буолар кыһалҕалары тумнан, санааны түһэрбэккэ инникигэ эрэллээх буолуҥ.

Сунтаарбыт улууһун уйулҕа үөрэхтээхтэрин барыгытын анал бырааһынньыккытынан эҕэрдэлиибит! Үлэҕитигэр үрдүк ситиһиилэри, тус олоххутугар дьолу, чөл доруобуйаны баҕарабыт.

Санатан эттэххэ, өрөспүүбүлүкэтээҕи психологическай киин дьону учуокка туруорбат, дьон ыарахан быһылааҥҥа түбэстэҕинэ, бэйэтин кытта биир бииргэ үлэлэһэн, сөптөөх суолу ылынарыгар көмө буолар. Ким баҕарар биһиги кииммитигэр эрийэн тиийэн көмө ылыан сөп, Сунтаардааҕы психологическай киин төлөпүөнэ – 22127.

Алена ПАВЛОВА, психологическай киин Сунтаардааҕы филиалын социальнай педагога