Арай биирдэ үлэбитинэн алтыһар доҕорум (култура эйгэтин үлэһитэ буолбатах): “Эһиги курдук култуураҕа үлэлиир кэргэннээх ыарахан буолуо? Кэргэттэргит хайдах тулуйаллара буолла”, – диэн, сонньуйбуттуу, эппиттээх…
Ол да иннинэ ити туһунан син толкуйдаан ылар кэмнэрдээҕим да, бу эр киһи итинник эппитигэр санаан, испэр ырытан, анааран көрбүтүм уонна кэргэмминэн сирэйдээн култуура үлэһиттэрин халыҥ хаххалара, суон дурдалара, эрэнэр эркиннэрэ буолар кэргэттэрбитигэр муҥура суох махтана санаабытым. Мин бу суруйуубун култуура кыргыттарын кэргэттэригэр – эр дьоҥҥо аныахпын баҕардым. Тоҕо эр дьоҥҥо эрэ? Биллэн турар, ол култуурабыт эйгэтигэр таһаарыылаахтык үлэлии сылдьар эр дьон кэллиэгэлэрбит кэргэттэрин улахаҥҥа уурбаттан, аахайбаттан, сыаналаабаттан буолбатах. Кинилэргэ, кэрэ дьоҥҥо, биһиги махталбыт эмиэ муҥура суох буоллаҕа эбээт. Дьахтар аймах айылҕатынан үрүҥ дьиэ үрүмэччитэ, хара дьиэ хараҥаччыта, алаһа дьиэни араҥаччылааччы, дьиэ кэргэн тэбэр сүрэҕэ буоллаҕа, мээнэҕэ өбүгэлэрбит “ыал – ийэтинэн” диэн бэргэнник этэн кэбиспэтэхтэрэ чахчы. Ол быһыытынан, дьахтар киһи эр киһини ыарахан үлэттэн, бултан-алтан, сындалҕаннаах ыраах айантан түүн да, күнүс да буоллун, сылаас астаах, итии чэйдээх, истиҥ мичээрдээх көрсөрө айылҕа сокуонун курдук ылынабыт.
Бу сиргэ чэпчэки, ааһан иһэн оҥоһуллар үлэ суох. Оттон эн төһө да идэҕэр бэриниилээҕиҥ, үлэҕин таптаан “иэдэйбитиҥ” иннигэр, өскөтүн эн үлэҕин, идэҕэ тапталгын дьиэҕэр өйөөбөт-өйдөөбөт, улахаҥҥа уурбат, ааһа баран ону утарсар, харгыстыыр, сыаналаабат буоллахтарына, хайа да бэйэлээх талааннаах идэтийбит киһи үлэтэ тахсыылаах, ситиһиилээх, үтүө түмүктээх буолбата чуолкай. Оттон ханнык баҕарар ыал киһиэхэ дьиэ кэргэнигэр саамай бастакы чугас киһитэ – кини хоойго сытар холоонноох доҕоро – тапталлаах кэргэнэ буолар. Онон мин бүгүн бу суруйуубар Сунтаарбыт култууратын эйгэтигэр биллэр-көстөр үлэлээх, холобур ылар аҕа саастаах биир идэлээхтэрим иллээх-эйэлээх дьиэ кэргэттэрин, таһаарыылаах үлэлэригэр төһүү күүс буолар эрэллээх эркиннэрин – эрдэрин туһунан кыратык эмэ кэпсии түһэрбин көҥүллээҥ.
Бастакы кэпсээри бэлэмнэнэр ыалым – икки кэрэчээн кыысчааны күн сирин көрдөрөн, үтүө үлэһит дьон оҥортоон, билигин номнуо элбэх сиэн минньигэстик “эбээ”, “эһээ” диириттэн дьоллонор, ол эрэн үлэ үөһүгэр сылдьар, кэргэннии буолбуттара 41 сыллара буолбут Изабелла, Федор Жирковтар.
Мин Жирковтары отой чугастык да билбэтэр, син элбэхтэ эн-мин дэһэн ааһар, кинилэр бэйэ-бэйэлэригэр ураты сылаас сыһыаннарын көрөн, тус бэйэбэр холобур оҥостор ыалым. Изабелла Ивановна сорох ардыгар, үлэҕэ туох эмит итэҕэс-быһаҕас тахсар түгэнигэр, салайааччы салайааччы курдук мөҕөр-этэр, үөрэтэр былаастаах саҥара олорон, кэргэниттэн, Федор Михайловичтан, биитэр хайа эрэ оҕотуттан дуу, сиэниттэн дуу төлөпүөн кэллэҕинэ, тута куолаһа сымнаан, сирэйэ толору мичээр буоларын куруук бэлиэтии көрөбүн. Билигин даҕаны бэйэ-бэйэлэригэр “таам” (тоҕойум диэни кылгатан, сымнатан) дэһэн, ураты харыстабыллаахтык сыһыаннаһар Изабелла, Федор эдэр саастарыгар Новосибирскай куоракка устудьуоннуу сылдьан билсибиттэр.
Изабелла Ивановна кэпсээбитинэн, муҥха диэн оонньууга кинини икки саха уолаттара “бултаан” ылан билсибиттэр, Иза кыысчаан Сунтаартан сылдьарын эппитигэр: “Манна эн биир дойдулааҕыҥ баар”, – диэбиттэригэр, сытыы-хотуу кыыс: “Землякпын кытта миигин илдьэн билиһиннэриҥ!” – диэн, уолаттар кинини ала-чуо аналлааҕар, Федя уолга, сиэтэн илдьэн билиһиннэрбиттэр. “Ону кытта бүттэхпит ол!” – диэн билигин дьээбэлээхтик күлэн кэбиһэр Изабелла Ивановна. Эдэрдэр икки сыл доҕордоһон, тапталларын сокуонунан бигэргэтэн, Новосибирскай куоракка кулун тутар 31 күнүгэр устудьуоннуу уруу малааһынан тэрийэн, араас омук доҕор-атас тоҕуоруһа мустубута. Сунтаартан Иза ийэтэ чугас дьүөгэтинээн, Федя аҕата тиийэн, үөрүүлэрин үксэппиттэрэ. Изабелла Ивановна билинэринэн, Федор Михайловичтыын билсээт, тута кини олус холку майгылаах, киэҥ көҕүстээх, эрэбил дьиҥнээх саха эр киһитэ буоларын тута өйдөөбүтүм диир: “Уопсайынан, биһиги отой утарыта майгылаах дьоммут: мин олус эмоциональнай, импульсивнай киһибин, эдэр эрдэхпинэ онтум өссө бууса этэ буоллаҕа, ап-атаахпын, оттон Федям эдэр эрдэҕиттэн наһаа дьаһахтаах, олохтоох толкуйдаах. Оҕолор кыраларыгар туохтан эмит кыыһыран, кыргыттарбын мөҕөн-этэн наһаалыах курдук буоллахпына, аҕабыт иннибэр турунан кэбиһэн баран: “Чэ, войска ООН киллэрэргэ уолдьаста!” ¬– диэн дьээбэлэнэн, кыыһырбыппын уҕарытан, киһини күллэрэн кэбиһээччи”.
Жирковтарга дьиэ олоҕун-дьаһаҕын ордук аҕа баһылык быһаарар, тэрийэр-бэрийэр, кинитэ суох биир да кыра да, улахан да боппуруос быһаарыллыбат (туох эмит улаханы атыылаһыы, дьиэ өрөмүөнэ, ыраах барыы-кэлии уо.д.а.) эбит. “Биьиги дьиэ кэргэҥҥэ күннээҕи дьиэ үлэтигэр ким бириэмэлээҕинэн, ким урут үлэлээн, үөрэнэн бүтэн кэлбитинэн буолар. Дьиэҕэ саамай минньигэс астаах эмиэ Федям, оҕолор да, сиэннэр да кини астыырын олус астыналлар, оттон мин буһарбыт аспын «соһо» сылдьан да сиэхпитин сөп. Биллэн турар, дьиэ нус бараана, ис эйгэтэ миигиттэн тутулуктаах, онон итиннэ сүрүн болҕомтобун уурабын. Сылаас сыһыаныгар, култуура үлэтин курдук дьиэҕэ көстүбэт түбүктээх үлэбэр күүстээх өйөбүлүгэр Федябар махталым муҥура суох” – ыал ийэтэ, эбэтэ, култуура аксакаала Изабелла Ивановна кэпсиир. Кини дьолугар Федор Михайлович курдук үтүө киһи түбэспитигэр, хотуннаах тойонугар истиҥник махтанар. Жирковтар ийэлэрэ Люция Алексеевна наһаа сытыары-сымнаҕас майгылаах үтүөтэ этэ, кийиитигэр “тоойум” дии сылдьар истиҥ сыһыаннааҕа. 9 оҕолоох иллээх ыал оҕолорун үлэнэн, киһиэхэ үтүө сыһыанынан холобурдаан ииппиттэрэ, уолаттар ийэлэрэ олохтон туоруор диэри сүүстэрин тоһуйан сыллата сылдьалларыттан да дьиэ кэргэн иһигэр истиҥ, сылаас сыһыан баара көстөрө. Аҕалара Михаил Михайлович уолаттарыгар кытаанах соҕус сыһыаннааҕа, “уолаттар диэн сур бөрөлөр буоллахтара, иннилэрин бэйэлэрэ солонуохтара” дииригэр да кинилэргэ бүк эрэнэрэ көстөрө, ол оннугар кыргыттарыгар олус харыстабыллаахтык, нарыннык сыһыаннаһар киһи этэ.
“Федябар саамай махтанарым – элбэхтэ кэтэхтэн да үөрэнэ барарбар, үлэбинэн да айанныырбар оҕолорбутун, дьиэбитин-уоппутун киниэхэ бэйэбинээҕэр ордук эрэнэн хаалларан, холкутук сылдьар этим, сылдьабын даҕаны. Биллэн турар, араас киһи баар, ол эрэн сорох кыргыттар дьиэлэриттэн кылгас да кэмҥэ кэргэттэригэр эрэнэн тахсан баралларын ыарырҕаталларын олус сөҕө саныырым. Бэйэм киһим оннук буолбатах буоллаҕа. Мин дьиэ кэргэммэр, Поповтарга, Федор Михайлович тапталлаах күтүөт, ордук ийэбэр. Сорох-сороҕор биирдэ эмит эмоциялаары гыннахпына, күтүөттэрин көмүскэһэн миигин сэмэлииллэрэ баар буолааччы. Биһиги дьиэ кэргэн саамай сүрүн сэкириэппит, бэйэ-бэйэни өйдөһүүттэн-өйөһүүттэн ураты – иккиэн личность быһыытынан тус-туспа интэриэстээх дьон буоларбытын өйдөөн, сайдарбытыгар, ыырбыт, көрүүбүт кэҥииригэр бэйэ-бэйэбитигэр туох да харгыһа суох кыах, көҥүл биэрэрбитигэр, хас биирдии киһи дьиэ кэргэниттэн ураты бэйэтэ туспа пространстволаах буолуохтаах диэни өйдүүрбүтүгэр сытар диэн саарбахтаабаппын” – диэн Изабелла Ивановна үллэстэр. Федор Михайлович сынньалаҥын саха эр киһитин сиэринэн булка-алка, айылҕалыын алтыһарга аныырын астынар, билигин номнуо сиэн уолаттарын батыһыннартыы сылдьан саха төрүт үгэстэригэр уһуйар, сиэригэр-туомугар сыһыарар тапталлаах дьоллоох эһээ. Ити курдук 40-тан тахса сыл анараа өттүгэр киэҥ Россия биир улахан куоратыгар көрсүбүт икки Сунтаар оҕолоро – Кэмпэндээйи саҥаран, кэпсээн баран кэлээр диэбит сытыы-хотуу кысчаана Иза уонна Элгээйи холку уола Федя – олохторун оһуора салгыы ойууланар, дьэрэкээннэнэр, араас өҥүнэн күлүмүрдүү оонньуур.
Иккис кэпсиир ыалым – икки уолан уолаттардаах, Галина Самойлова хотун ийэлээх, Леонид Степанов тойон аҕалаах саха мааны ыала. Галина Афанасьевна туһунан кэпсии барбаппын, эһиги бары бэрткэ билэр киһигит. Оттон кини тойон эрэ – Леонид Касьянович, эр киһилии элбэх саҥата суох эрээри, аргыый наллаан санаатын лоп бааччы аҕыйах тылынан чопчу этэн кэбиһэр, холку майгылаах, саха киһитин сиэринэн булду, айылҕалыын алтыһары өрө туппут, туох хайа иннигэр дьиэ кэргэнин туһугар туруулаһар, истиҥ сыһыаны өрө туппут, чугас дьонуттан эмиэ оннугу ирдиир ыал аҕа баһылыга. Кини МЧС тутаах үлэһитэ.
Отой атын эйгэ – МЧС – үлэһитин култуура эйгэтигэр туох да сыһыана суох диэн Леонид Касьяновичка туһаайдахпытына, эн биһикки улаханнык алҕаһыахпыт. Ол туһунан мин бу ыалтан туоһуластым. Сытыы-хотуу, саҥарбыт-иҥэрбит, чочуллубут чороон курдук чочуонай быһыылаах-таһаалаах, харах эрэ хайгыы көрөр култуура кыыһа эдэркээн Галя Самойлова уонна сахаҕа бөҕө-таҕа көрүҥнээх, олоҥхо бухатыырын санатар, араас спорт күрэхтэһиилэригэр нэһилиэгин, улууһун чиэһин өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэ көмүскээбит эдэр киһи Леня Степанов сыыйа-баайа билсэн, харахтарынан хайҕаһан, сүрэхтэринэн сөбүлэһэн ыал буолбуттара. Интэриэһиргии, хайгыы истибитим: бу эдэр ыал олохторун холбуохтарын иннинэ кыыс “мин култуура үлэһитэ буоларбын бэрткэ билэҕин: өрөбүлү-өрөбүл, бырааһынньыгы-бырааһынньык диэбэккэ тэрээһиннэргэ сылдьыам, быыспар-арыппар тамадалаан да ылыам, араас үөрэхтэргэ, семинардарга куоракка баран үөрэниэм, ону өйдүүр-өйүүр буоллаххына”, оттон уол “мин бултка сылдьарбын кимиэхэ да, туохха да биэрбэппин, күһүн буоллар эрэ мин ох курдук оҥостон, тыа диэки хайыһарбын тохтоппоппун, ону ылынар буоллаххына” диэн бэйэ-бэйэлэрин кытта тыл-тылга киирсиилэрэ, биир өйдөһүүгэ кэлиилэрэ кинилэр иллээх дьиэ кэргэн буолалларыгар бастакы олук буолбут буолуохтаах.
Дьэ, онтон ыла бу хайдах эрэ омос көрдөххө отой араас-араас темпераменнаах дьон – Галина уонна Леонид – олох устун сиэттиспитинэн, сарын-санныларыгар өйөнсөн-өйдөһөн сэргэ хааман айанныыллар. Леонид Касьянович этэринэн, кинилэр дьиэ кэргэннэригэр хара маҥнайгыттан кэргэнин сибэкки курдук көрөн, киниэхэ ытыктабыллаахтык сыһыаннаһарбынан, кини сүүрүүлээх-көтүүлээх, ыарахан үлэтигэр төһө кыаҕым баарынан куруук күүс-көмө буола сатыырбынан уолаттарбар холобур буолбуппун оҕолорум ийэлэригэр эмиэ оннук сыһыаны тутан улааппыттарыгар аҕа киһи быһыытынан көрөн, испэр сэмээр үөрэбин, долгуйабын. Айар-тутар үлэ умсулҕаныгар умса түспүт киһи, төбөтүгэр улахан тэрээһиннэр сценарийдарын, режиссураларын буһара сылдьан, отой атын эйгэҕэ киирэн хаалар, ардыгар “халлааҥҥа көтөн ылар” кэмнэрдээҕин Галина Афанасьевна этэр. Кэлиҥҥи кэмнэргэ кини ытык ыһыахпытыгар кымыс иһиитин сиэрин-туомун режиссердуур олус эппиэтинэстээх миссияны толорор. Биллэн турар, сиэр-туом ыытыллыыта элбэх билиини-көрүүнү, сыраны-сылбаны эрэйэрэ биллэр. Ол оннук олус эппиэтинэстээх күннэргэ киниэхэ сирдээҕи сиэтээччитэ кэргэнэ “сценарийгын ыллыҥ дуо”, “флешкаҕын ыллыҥ дуо”, “төлөпүөнүҥ иитиитэ баар дуо” диэн куруук аҕа оҕотун бэрийэрин курдук бэрийэн-тэрийэн, күҥҥэ хастыыта да буолар репетицияларга сорох ардыгар үлэтиттэн да көҥүллэтэн туран, тимир көлөтүнэн илдьэрэ-аҕалара, сарсыарда 5-6 чаастан түһүлгэҕэ киирэн ыраастыыр, хомуйар үлэҕэ тэбис-тэҥҥэ сылдьыһара олус махталлаах уонна хайҕаллаах. Леонид Касьянович дьаарханныы сахалыы иитиилээх буолан, саха тылын, итэҕэлин олус интэриэһиргиир, сахалыы тыллаах канал, араадьыйа кини арахсыспат аргыстара. Онон да буолуо, Галина Афанасьевна үлэтинэн сахалыы тылынан араас сценарийдары, ыстатыйалары, дакылааттары суруйарыгар куруутун кэргэнин көмөлөһүннэрэр, сүбэлэтэр-амалатар эбит. Ону таһынан, олус үчүгэйдик уруһуйдуур, өҥү-дьүһүнү дьүөрэлиир талааннаах буолан, Галина сыанаҕа, дьон иннигэр тахсар уобарастарын толкуйдаһарга, таларга эмиэ бастакы сүбэһитэ, көмөлөһөөччүтэ.
2006 сыллаахха Сунтаарга ыһыллыбыт аан бастакы олоҥхо ыһыаҕын арыллыытыгар олоҥхо бухатыыра буолан, түһүлгэҕэ атынан көтүтэн киирбит, бэргэһэтин устубутугар суһуоҕа субуллубут, быһатын эттэххэ, дьон өйүгэр-санаатыгар хатаммыт арыллыы биир эффектнэй көстүүтэ буолбут. Кэлин, бэл диэтэр, интернет ситимигэр ырытыллыбыт, дьон уоһуттан өргө диэри түспэтэх ити көстүү тахсыбытыгар, биллэн турар, “буруйдаах” оччолорго ыһыах режиссерун көмөлөһөөччүтүнэн үлэлээбит кини кэргэнэ Галина буолар. Онтон атын Леонид Касьянович, арааһа, ат да манньаҕа сөбүлэһэн киирэн түһүлгэни киэргэтиэ суоҕа эбитэ буолуо. Кэлин ол түгэн хаартыската сахалар Кореяҕа тахсар сурунаалларыгар, араас альбомнар, кинигэлэр, хаһыаттар сирэйдэригэр тахсыбыт. Онон култуура үлэһитэ кэргэннээх буолан, Леонид Касьянович сулустаах чааһа үүммүтэ диэтэхпитинэ сыыспаппыт .
Мин үһүс сэһэргэһэр ыалым тус бэйэм эмиэ олус сөбүлүүр, ытыктыыр, холобур оҥостор дьиэ кэргэним – үс кыталык кыргыттары төрөтөн, улаатыннаран дьолломмут Анна, Василий Тотоновтар.
Сытыы-хотуу, кып-кыра бэйэтэ чуораанчык курдук чуопчаарбыт чобуо улахан куоластаах, уп-улаханынан көрбүт-истибит, саҥа үөрэҕин бүтэрэн кэлбит Аанчык кыысчааны уонна кэриэй омук уолугар майгынныыр, күлэ сылдьар харахтаах, аҕыйах саҥалаах эрээри дьээбэ-хообо тылларынан дьону күллэртиир, тыа сэмэй уолун Васяны Кэмпэндээйи холбообута, дьоллообута. Ол курдук, кинилэр тапталларын уйата буолбут тапталлаах Кэмпэндээйилэригэр бур-бур буруо таһааран, нэһилиэк мааны ыала буолан олорбуттара быйыл номнуо 30 сыллара буолла. Кэргэнниилэр бииргэ олорбуттара 15 сылларын Франция Лазурнай биэрэк кытыытыгар бэлиэтээбит буоллахтарына, быйыл чөмчүүк сыбаайбаларын эмиэ тас дойдуга ылар былааннаахтар. Василий Тойбохоевиһы мин тус бэйэм билэр, алтыспыт киһим буоларын быһыытынан, туох да саарбаҕа суох эмиэ култуура үлэтин көстүбэт фронун үлэһитэ буолар диэн илиибин сүрэхпэр ууран туран бигэргэтэбин. Анна Тотонова киинтэн тыһыынча килэмиэтир ыраах да олорон, мааны куоласкынан, айар талааҥҥынан өрөспүүбүлүкэбит дьоно-сэргэтэ сөбүлээн-сэҥээрэн истэр, эстрада сулуһа буолуохха сөбүн бигэргэппит киһи буоларын мин бүгүн этэ барбаппын.
Василий эмиэ отой атын эйгэ үлэһитэ. Ол эрээри кини бэйэтин сатабылынан, мындыр толкуйунан Анна айар үлэтигэр төһүү күүс, өйөбүл-тирэх буолар эмиэ биир фанат киһи. Ол курдук, кини “Биир сиргэ олорон хаалыма, кэнсиэртээ, ырыаларгын бар дьоҥҥор бэлэхтээ” диэн куруук кэргэнин кулгааҕар сипсийэ сылдьар буолан, күн бүгүн Сахабыт сирэ Анна Тотонова-Күн Күөрэгэйэ диэн ырыаһыт аатын дорҕоонноохтук ааттыыр. Тойбохоевич бэрт идейнэй киһи. Туох баар Анна кэнсиэртэрин видеороликтарын оҥорон-таҥан, араас футажтары булан-талан, клиптары кини оҥорор. Сатаабатаҕына, биитэр туох эрэ саҥаны киллэрээри, сатаабаппын диэн толлон олорбокко, интернет хаһан, элбэххэ үөрэнэр, саҥа сүүрээннэри киллэрэргэ дьулуһар. Аҥаардас бу кэлин кини иллэҥ кэмигэр улууска ким да оҥороро иһиллибэт сэдэх хоббинан – көбүөр өрүүтүнэн утумнаахтык дьарыктанан саҕалаабытыгар сытар. Бу күннэргэ Василий улахан сакааһын бүтэрдэ – СВО кыттыылааҕа, хомойуох иһин, биһиги кэккэбититтэн туораабыт эдэркээн киһи мөссүөнүн өрөн таһаарда.
Биһиги киһибит Анна хорсуннук Дьокуускайга кэнники кэмҥэ сылын аайы кэриэтэ толору заллаах кэнсиэртэри тэрийэр. Ол онно барытыгар аттыгар – кини кэргэнэ. 2017 сыллаахха “Дьоҥҥо дьолу баҕаран” сольнай сонун караоке-кэнсиэрин идиэйэтэ эмиэ Василий Тойбохоевич гиэнэ. Кини эппитинэн, “киһи барыта ыллыыр: ким эрэ таһыгар дорҕоонноохтук саҥа таһааран, оттон ким эрэ иһигэр, киҥинэйэн, онон эн кэнсиэргэр кэлбит көрөөччүҥ эйигин кытта тэҥҥэ ыллаһан, санаата көнньүөрэн, үөрэн-көтөн барыахтаах” диэн санааттан итинник саҥа сүүрээн олоххо киирбит. Фомична бэйэтэ кэргэнин таптаан Талисманчигым диэн ааттыырын эттэ. Буолумуна, итинник талисманнаах киһи маннык таһаарыылаахтык айа-тута, ыллыы-туойа, бар дьонугар кэрэни бэлэхтии сырыттаҕа. Тотоновтар билигин эмиэ номнуо минньигэс сиэнчээниктэрдээх, саха биир мааны ыала.
Мин бу суруйуубар үс ыал аҕатын – үс култуура кэрэ эйгэтин чэпчэкитэ суох үлэтигэр бэриниилээхтик үлэлии сылдьар кыргыттар тойон эрдэрин, иллээх-эйэлээх ыал аҕа баһылыктарын – “култуура хамнаһа суох көстүбэт үлэһиттэрин” – төһө кыалларынан сырдата сатаатым эрээри, кинилэр дьиҥ чахчы кэргэттэрин туһугар бэриниилээхтэрин, кинилэр үлэлэригэр күүс-көмө буолар өйөбүллэрин, кинилэр тапталларын, истиҥ иэйиилээх сыһыаннарын тыһыынчаттан биир да бырыһыанын арыйбатахпын билинэбин. Бу үс атын-атын дьону кытта билистим уонна, санаабар, хайдах эрэ барыларын бэйэм кэргэммэр майгыннаттым уонна, арааһа, култуура кыргыттарын кэргэттэрэ кырдьык да майгыннаһаллар эбит диэн түмүккэ кэллим. Толкуйдаан да көрдөххө, оннук буолуохтаах да буоллаҕа, тоҕо диэтэр, мин санаабар, кэргэнэ өйөөбөт-өйдөөбөт үлэһит култуура эйгэтигэр уһуннук үлэлээбэт. Төһө да үлэҕин таптаа, дьахтар киһи дьиэ кэргэнин талар буоллаҕа. Оннук талан, атын эйгэҕэ үлэлии барбыттар да элбэхтэр.
Үөһэ суруйуубар түмүкпэр этээри хаһааммыт тылбын – тапталы – этиэхпин баҕарабын. Кини баар буолан, маннык мааны ыаллар бааллар, кини баар буолан, маннык үлэһит кыргыттар бааллар, кини баар буолан, биһиги кэргэттэрбит куруук биһиги аттыбытыгар… Тыылбыт – махталбыт, тапталбыт…
Марианна ПОСКАЧИНА,
киин бибилэтиэкэ библиография уонна кыраайы үөрэтэр салаа үлэһитэ