Олунньу 13 күнүгэр, СӨ Бырабыыалыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Георгий Степанов салайааччылаах бөлөх Түбэй, Түбэй Дьаархан, Сиэйэ нэһилиэктэригэр үлэлээтэ. Бу үс нэһилиэккэ отчуоту истэ, дьүүллэһэ, туруорсууларын этинэ элбэх киһи сырытта. Уопсайынан, бырабыыталыстыба үлэтин отчуотун истиигэ быйыл улуус олохтоохторо көхтөөхтүк кытыннылар. Дьон санаатын хото этиннэ, мунаахсыйар ыйытыыларыгар тутатына хоруй ылан астыннылар, өрөспүүбүлүкэҕэ үгүс үлэ барбытын бэлиэтээтилэр.
Яна Афанасьева баһылыктаах Түбэй нэһилиэгэр 230 киһи олорор. Бүгүн бу нэһилиэккэ СӨ Бырабыыталыстыбатын ааспыт сыллааҕы үлэтин отчуотун туруорар Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Георгий Степанов салайар бөлөҕүн кулууп дьиэ ааныттан Мария Данилова-Күн Мичээрэ кытыан ыраастыыр аналлаах буруотунан сыт таһааран, алгыс тылларын анаан көрүстэ. Оттон Кураһаай Мэхээлэ оһуокай түһүлгэтин олохтоото.
Ол кэннэ улуус баһылыга Анатолий Григорьев кэлбит дэлэгээссийэни биһилиннэрдэ. Георгий Михайлович кулууп саалатыгар олорооччулары бүгүҥҥү суолталаах күнүнэн — Төрөөбүт төрүт тыл уонна сурук-бичик күнүнэн Күндэ «Төрөөбүт тылым» хоһоонун ааҕан харда эҕэрдэтин эттэ.
Олохтоохтор өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Георгий Степановка араас ыйытыылары биэрдилэр. Холобур, кырыыба нэһилиэктэргэ эбии үбүлээһин, уматык сыаната сааһыламматый диэн ыйыталлар. Кутанаҕа баар заправка үлэтин эмиэ ыйыттылар. Манна улуус баһылыга Анатолий Григорьев Кутанаҕа үлэтин саҕалаан эрэр заправка инники өттүгэр үлэтин кээмэйин улаатыннарар былааннаахтарын эттэ.
ОДьКХ үлэһитэ Василий Винокуров быйылгыттан олоххо киирбит электроуоту туһаныыга төлөбүр, ордук уотунан ититиниигэ холбонон олорооччуларга охсуулаах буолла диир. Ол курдук, 3 диапозонунан арааран тарыып олохтоммута уотунан ититинэн олорооччулар хармааныгар охсуулаах буолла диир.
Манна быһаарыы бу курдук буолла: билигин энергосбережение диэн өйдөбүл баар. Онон хас биирдии ыал, тэрилтэ харыстыыр, улахан ороскуота суох электроуоту туһанарга кыһаллыахтаах. Холобур, олорор дьиэни үчүгэйдик оҥостуу, электроуоту харыстыыр лаампалары, бытовой тиэхиньикэлэри туттуон сөп.
Тыа хаһаайыстыбатыгар сыһыаннаах хас да ыйытыыны Түбэй нэһилиэгин бэтэринээрэ Александра Павлова биэрдэ, санаатын үллэһиннэ. Нэһилиэктэргэ эдэр бэтэринээринэй исписэлиистэр кэлэн олохсуйан үлэлииллэригэр усулуобуйа олохтуохха диэтэ. Манна Александра бэйэтин санаатын маннык эттэ: «Арай «Земскэй быраас», «Земскэй учитель» диэн курдук бырагырааманы тыа сиригэр үлэлии кэлэр бэтэринээринэй исписэлиистэргэ олохтоотоххо, ыччат кэлиэ дуу?» . Маны сэргэ үүтү, эти туттарыыга сыананы үрдэтэр туһунан ыйытта. «Тыа сирин сайыннарар буоллахха бастатан туран сири оҥоруохха. Билигин сир-дойду сэтиэнэҕинэн саба үүнэн сытар. Онон өртөөҺүнү көҥүллүөххэ» диэн кини санаатын үллэҺиннэ.
Түбэй-Дьаархан «Айыс» култуура киинигэр сахалыы таҥныбыт нэһилиэк баһылыга Сергей Иванов Бырабыталыстыба, улуус дэлэгээссийэтин көрүстэ. «Аман Өс» норуодунай фольклорнай тыйаатыр салайааччыта Нина Потапова алгыс тыл маанытын анаата. Бу күн кулууп дьиэҕэ кэлбити саһарчы буспут алаадьынан, үөрэ отуттан оҥоһуллубут минньигэс утаҕынан күндүлээтилэр.
Нэһилиэккэ 500-чэ киһи олорор. Оскуолаҕа 76 оҕо үөрэнэр, уһуйааҥҥа 35 кырачаан сылдьар.
Бүгүн отчуоту истэ, дьүүллэһэ, туруорсууларын этинэ 70-тэн тахса киһи кэлбит.
Түбэй Дьаархан олохтооҕо, сэрии сылын оҕото Алексей Афанасьев өрөспүүбүлүкэҕэ сир баайын хостуур тэрилтэлэр нолуок төлүүллэр дуо, бэнсиин, сэлээркэ сыаната олус ыараханын этэн туран, тыа хаһаайыстыбатыгар оҥорон таһаарааччыларга от-мас бэлэмин кэмигэр субсидия көрүллүөн сөп дуо диэн ыйытта.
Оскуолаҕа успуорт саалатын тутуутун туруорустулар. Биология, химия учуутала биһиги оскуолабытыгар суох. Инникитин эдэр учууталлары ыҥыран үлэлэтэр буоллахпытына кинилэр олороллоругар туох баар усулуобуйаны олохтуохтаахпыт. Ол эрээри эдэр исписэлиистэр олорор дьиэлэрэ хаарбах туруктаах дииллэр олохтоохтор.
Суол өрөмүөнүгэр, чуолаан оттуур сиргэ, сайылыктарга, пиэрмэлэргэ барар суол оҥоһуутугар бырабыыталыстыба өттүттэн көмө оҥоһуллуо дуо, уматык сыанатыгар чэпчэтии от-мас бэлэмин сезонугар көрүллэрэ кыаллыа дуо, бырамыысыланнай улахан тэрилтэлэр өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр нолуоктарын төһө төлүүллэр диэн эмиэ туоһуластылар.
Манна Георгий Михайлович маннык хоруй биэрдэ: «Өрөспүүбүлүкэбитигэр регистрацияламмыт ниэби, гааһы хостуур тэрилтэлэр нолуогу төлүүллэр. Уматык сыанатыгар чопчулаан эттэххэ, биһиэхэ бэйэбитигэр уматыгы оҥорон таһаарар собуот суоҕун бары билэбит. Бэнсиин сыанатын бырабыыталыстыба хонтуруоллаабат. Оттон тыа хаһаайыстыбатын өттүнэн уматыкка чэпчэтии чааһыгар этэр буоллахха, бу ыйытыыга чуолкай эппиэти туһааннаах тэрилтэ биэриэн сөп, манна үлэлэһиэн сөп. Суол федеральнай, өрөспүүбүлүкэ уонна муниципальнай диэн арахсар. Эһиги ити этэр суолларгыт муниципальнай таһымнаах суоллар».
Уус, саха быһаҕын оҥорор Спартак Петров «Арассыыйа почтатын» үлэтиттэн астымматын эттэ. Ол курдук, нэһилиэккэ почта үлэһитэ уоппускаҕа, больничнайга да барар кэмигэр почта сабыллан хаалар. Бу үлэбэр күчүмэҕэйдэри үөскэтэр диир.
Сиэйэ нэһилиэгэр сүрүн дакылаат кэнниттэн СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Георгий Степанов аһаҕас кэпсэтиигэ олохтоохтору ыҥырда.
Бастакынан нэһилиэк кырдьаҕас олохтооҕо Александр Алексеев ааспыт сылларга боротокуолга киирбит туруорсуубутуттан төһөтө туолбутун чуолкайдаста. Олортон биирдэстэрэ оскуола тутуута буолар диэн ыйытар. Маны сэргэ балыыһатын өрөмүөнин эмиэ санатта. Манна хоруй бу курдук буолла: оскуола тутуута өрөспүүбүлүкэҕэ 49 нүөмэрдээх уочаракка турар диэн буолла. Балыыһа оҥоһуутугар эмиэ үлэ барар диэн эппиэт ылла.
Кырдьаҕас улууска тутулла турар бассейн үлэҕэ хаһан киириэҕин, Алросаттан дивидент кэлэр дуо диэн ыйытта. Почта үлэтигэр эмиэ тохтоон ааста , улууспут, өрөспүүбүлүкэбит хаһыатын сурутабыт да хойутаан кэлэр диир.
Икки аҥаар чаастан ордуктаах мунньахха сиэйэлэр үгүһү ыйыттылар, элбэҕи этиннилэр. Туруорсуулара да элбэх. Холобур, уһуйаан капитальнай өрөмүөнүн, оскуола тутуутун, сири кыраныыссаларын чуолкайдааһын, улуус киинигэр гемодиализ отделениетын тутары, эдэр исписэлиистэр олорор элбэх кыбартыыралаах дьиэлэрин тутуу о.д.а. туруорустулар.
Быйылгы үөрэх дьылыгар оскуола киин ититиниигэ холбонон дьиэ иһэ биллэ сылыйбыта, нэһилиэккэ икки хочуолунай үлэлээн, ону сэргэ 2023 сыллаахха тутуллан үлэҕэ киирбит успуорт саалатыгар үлэ миэстэтэ тахсан дьон абыранна диэн этэллэр.
Отчуоту истии, санаа атастаһыы олус сэргэхтик барда.
Яина ВЛАСЬЕВА