Бүгүн олунньу 21 күнүгэр Аан дойдуга төрөөбүт тыл күнэ бэлиэтэнэр. Бу күҥҥэ сөп түбэһиннэрэн Сунтаарбытыгар биир бэлиэ түгэн тосхойдо. Ол курдук, Сунтаардааҕы Л.А.Попов аатынан киин бибилэтиэкэтин ааҕар саалатыгар «Сокращенный катихизис, для обучения юношества Православному закону Христианскому, переведенный на якутский язык, с приложением на переди таблицы для складов и чтения гражданской печати” кинигэ сүрэхтэннэ.
Улууспут уонна Сунтаар нэһилиэгин устуоруйатын дириҥник хорутан үөрэппит, хомойуох иһин, кылгас олоҕун анаабыт соҕотох историк уонна кыраайы үөрэтээччи, биир дойдулаахпыт Сунтаар улууһун архыыбын салайбыт Аркадий Егорович Яковлев көҕүлээһининэн бу кинигэ иккис тыыннанан таҕыста.
Бырайыак олоххо киирэригэр Сунтаардааҕы кииннэммит бибилэтиэкэ үлэһиттэрэ, улуус дьаһалтата, Гуманитарнай чинчийии института уонна Иркутскайдааҕы судаарыстыбанай университет ыкса сибээстээх үлэлэрин түмүгэ буолар. Кинигэ Дьокуускайга улуус дьаһалтатын өйөбүлүнэн “Чопчу” издательствоҕа таҥыллан Владивосток куоракка 500 ахсаанынан бэчээттэнэн күн сирин көрдө.
Сахалыы аан бастакы үөрэх кинигэтэ, алпабыыт Сунтаарга Георгий Попов аҕабыыт суруйбут бу катехизиһа буолар. Катехизис сороҕор катехезес, катихизис, катихисис диэн суруллар эбит. Таҥара үөрэҕин бастаан үөрэтэр эбэтэр таҥараҕа тиксиэн баҕалаах дьоҥҥо аналлаах кылгас кинигэ. Бу таһаарыы биир уратытынан 1819 с. тахсыбытын курдук хайдах баарынан бэччээттэнэн уонна билиҥҥи сахалыы алпабыытыгар көһөрүллэн бэчээттэннэ. Ону тэҥэ 1812 с. көрүҥүнэн нуучча тылынан эмиэ киирбит.
Дьоһун кинигэ сүрэхтэниитигэр бииргэ алтыһан үлэлээбит дьоно, ыҥырыылаах ыалдьыттар улуус дьаһалтатын социальнай уонна имджевай бэлиитикэҕэ специалиһа Тамара Иванова, Сунтаар нэһилиэгин баһылыгын эбээһинэһин толорооччу Семен Николаев, улуус култууратын салайааччыта Саргылаана Омукова, кылаабынай библиограф Лидия Чирикова, оҕо сайдар киинин салайааччыта Ангелина Антонова, улуус үөрэҕириитин устуоруйатын түмэлин сэбиэдиссэйэ Альбина Иванова, Аркадий Яковлев төрөппүт ийэтэ Екатерина Яковлева, бибилэтиэкэ салайааччыта Изабелла Жиркова, архыып үлэһитэ Тит Намылов о.д.а. эҕэрдэлэрин махтал тылларын этэн, истиҥ сэһэргэһиини олохтоотулар. Тэрээһиҥҥэ бу баардыы Аркадий Егорович видео интервьютун көрдүбүт. Ону тэҥэ Иркутскай куораттан В.Распутин аатынан научнай бибилэтиэкэттэн, Дьокуускай Гуманитарнай чинчийии интситутуттан, «Чопчу» издательствоттан видео устуу нөҥүө эҕэрдэлэрин тириэртилэр.
Түмүккэ Аркадий Яковлев научнай нэһилиэстибэ үлэлэрэ салгыы бэчээттэнэн тахсара буоллар диэн кэлбит дьон баҕа санааларын эттилэр.
Катихизис кинигэ эдэр көлүөнэ ыччакка, билим үлэһиттэригэр, учууталларга, саха тылын, православнай итэҕэл историятын чинчийээччилэригэр биһирэнэн киэҥ араҥаҕа тарҕанарыгар баҕарабыт.
Алена ИВАНОВА