Киһи олоҕун саамай кэрэ кэрдиис кэминэн устудьуоннуур сыллара буолар. Тохсунньу 25 күнүгэр «Татьяна күнэ», ол эбэтэр Арассыыйаҕа устудьуоннар күннэрэ бэлиэтэнэр. История кэпсииринэн, ыраахтааҕы Елизавета Петровна ыйааҕынан 1755 сыллаахха бу күн Москваҕа университет арыллыбыт. Ол чопчу Сибэтиэй Татьяна күнүгэр сөп түбэспит. Онон сиэттэрэн Татьяна күнэ Арассыыйаҕа Устудьуоннар күннэринэн биллэриллибит. Бүгүн биһиги дойдубут араас муннугар тиийэн устудьуоннуу сылдьар биир дойдулаахтарбыт оҕолорун кытта сибээскэ тахсан туох, хайдах үөрэнэ сылдьалларын билистибит.
Сауле-Ариана Намылова, Красноярскай куорат Санкт-Петербурдааҕы А.А.Новиков аатынан гражданскай авиация филиалын 1-кы кууруһун устудьуона: – Мин билигин Питердээҕи авиационнай университет филиалыгар Красноярскайга үөрэнэбин. Идэм «служба авиационной безопасности» диэн. Уопсайга олоробун, сахалар мин үөрэхпэр 20-чэ курдукпут, куорат тас өттүгэр эмиэ бааллар. Бэйэм кэтээн көрөрбүнэн, урукку курдук «землячество» диэҥҥэ аахайбаттар эбит. Бэйэбиттэн аҕа саастаах билэр дьонум эмиэ итинник диэн бэлиэтээн этэллэр. Сунтаардар бэйэбит түмсэбит диэххэ сөп. Нуучча сиригэр үөрэнэ кэлбитим диэн уопут ылаары диэххэ сөп уонна бэйэбин тургутан көрөөрү, атын омук оҕолорун кытары алтыһаары. Үөрэх туттарсар оҕолорго баҕарыам этэ, сөбүлүүр идэҕитин талыҥ уонна бэйэҕит кыахххытын 100% ууран туран үөрэниҥ, биир да паараны көтүппэккэ уонна бэйэҕэ элбэх эбээһинэһи ыла үөрэниэххэ наада. Туох баар тэрээһиннэргэ кыттан иһиҥ, кэлин саныырга үчүгэй өйдөбүл буолуоҕа.
Виолетта Петрова, Владивосток куорат ДВФУ 2-с кууруһун устудьуона:
– Үтүө күнүнэн, мин Сунтаар улууһун Маар Күөлүттэн төрүттээхпин. 9-с кылааска диэри үөрэнэн баран, 10-11 кылааска Өрөспүүбүлүкэтээҕи лиссиэй-интэринээт гуманитарнай хайысхатыгар үөрэнэ киирбитим. Билигин Владивосток куоракка ДВФУ «Востоковедение и африканистика» хайысхатыгар кытай тылын, норуотун култууратын, историятын үөрэтэбин. Номнуо 2-с куурус буоллум. ДВФУ бэйэтэ арыыга турар, муора кытылыгар. Билигин ДВФУ кампуһун уопсайыгар олоробун, сылын аайы рейтинг тиһигэ үлэлиир, о.э. сылы быһа хайдах үөрэммиккиттэн эһиил олорор балаһыанньаҥ тутулуктаах. Уопсай олоҕо интэриэһинэй бөҕө. Бэйэм кытай тылын үөрэтэр буоламмын Кытайтан сылдьар доҕотторбун кытта мэлдьи мустан остуол оонньуутун оонньуубут, ырыа ыллыыбыт, ас астыыбыт. Саха сириттэн бэйэбит вокальнай-инструментальнай «Долгун» диэн бу үөрэх дьылыгар саҥа тэриллибит бөлөхтөөхпүт. Араас тэрээһиҥҥэ, куоҥкуруска бэйэбит култуурабытын, ырыабытын-тойукпутун көрдөрөрбүт олус наада дии саныыбын. Бэйэм бас гитараҕа оонньуубун. ДВФУ Илиҥҥи дойду тылын үөрэтиигэ Арассыыйа бастыҥ университеттарын ахсааннарыгар киирэр, ону таһынан муора кытылыгар турара, доҕотторум аттыбар бааллара төрүөт буолбут курдуктар. Тыһыынчанан иероглифтары, грамматиканы, сөптөөх лексиканы таба тутар. Ону таһынан, тэҥҥэ Кытай бүттүүн историятын, литературатын үөрэтэр, чиэһинэ эттэххэ, олус ыарахан. Ол эрэн киһи бэйэтэ баҕарар буоллаҕына – ол хайаан да кыаллар. Сөбүлүүр үөрэххитин талыҥ, бэйэҕит баҕа санааҕытын таһынан чугас дьоҥҥут сүбэтин истиҥ.
Айсен Поисеев, Туркестан куорат Норуоттар икки ардыларынааҕы Казахскай-Турецкай Университетын Ходжи Ахмет Ясави аатынан 1-кы бэлэмнэнии кууруһун устудьуона: – Мин үөрэхпэр тута 1-кы куурус буолбаккын, бастаан Кентауга бэлэмнэнии кууруһа диэни ааһыахха наада. Бу манна 9 ый үөрэнэбит — алтынньыттан от ыйыгар диэри. Бэлэмнэнии кууруһугар казах уонна турок тылларын үөрэтэбит. Бу үөрэнэ сылдьан учууталларбыт нэдиэлэ аайы 100 баллтан балл туруораллар уонна хас 2 ый аайы эксээмэннэр буолаллар. Бу эксээмэннэр түмүктэринэн орто балл таһаараллар. Ол балларынан МКТУ-га 3 бэйэҥ сөбүлүү көрбүт хайысхаҕын талаҕын уонна ханныкка үрдүк баллааххынан киирэҕин. Мин бэйэм туризмҥа киирэр санаалаахпын. Уопсайга олоробун, олус үчүгэй, араас омугу кытта билсэбит, кэпсэтэбит. Атын омуктар туох дьарыктаахтарын, итэҕэллэрин истэр олус интэриэһинэй эбит. Сахалар 18-пыт, бары олус үчүгэйдик кэпсэтэбит, аҕыйах буолан бэйэ-бэйэбитин өйдөһөн-өйөһөн сылдьабыт. Араас сиргэ баран күүлэйдиибит, сынньанабыт. Атын түүр омуктары кытта биһиги эмиэ биир тыл, уопсай тема булан үчүгэйдик кэпсэтэбит. Бары “Саха сириттэн сылдьаҕын дуо?” диэн эмиэ интэриэһиргииллэр аҕай, бастакы боппуруостара “онно тымныы дуо?”, “хайдах олороҕутуй” диэн буолар. Үксүн итэҕэлбитин интэриэһиргииллэр эбит. Ас манна чэпчэки ол иһин харчыны сатаан туттар буоллахха 1 ый холкутук олоруохха сөп. Соҕуруу үөрэнэр, мин санаабар, быдан элбэх кыаҕы арыйар уонна бу үөрэх норуоттар икки ардыларынааҕы буолара эмиэ улахан оруоллаах. Туттарсан киирэргэр БКЭ-ни көрбөттөр. Быйыл оскуоланы бүтэрэн үөрэх туттарсар оҕолорго сүбэлиэм этэ, сөбүлүү санаабыт үөрэххитигэр туттарсыҥ, туохтан да куттанымаҥ.
Алина Макарова, Новосибирскай куорат, Сибиирдээҕи потребительскай кооперация университетын 2-с кууруһун устудьуона: – Үөрэнэр идэм юрист, «Право и организация социального обеспечения» диэн. Эрдэ уопсайга олоро сылдьыбытым, үөрэҕим уопсайа, олорор усулуобуйата үчүгэй. Бастакы кэмҥэ 3 миэстэлээх хоско олорбутум, онтон Мииринэйтэн бииргэ үөрэнэр кыыспар 2 миэстэлээххэ көспүтүм. Манна «землячество» диэн баара наһаа өйүүр, менталитет арааһын иһин бастакы кэм ыарахан этэ, онтон кыралаан оҕолордуун билсэн баран землячествоҕа киирбитим. Сыл ааспытын кэннэ бэрэссэдээтэл буоллум. Устудьуоннар эрэ землячестволара буолбакка улахан дьон киэннэрэ эмиэ баар. Бары бииргэ үлэлиибит, кинилэр биһиэхэ мэлдьи күүс-көмө буолан өйүүллэр. Бэрэссэдээтэл буолан баран устудьуоннар землячестволарын атыннык көрөбүн, тоҕо диэтэр, мин билигин хас биирдии устудьуоҥҥа эппиэтинэстээхпин. Араас тэрээһини ыытабыт: ыһыах, устудьуоҥҥа сүрэхтэнии, «Мисс и Мистер первокурсник”, Саҥа дьыллааҕы баал, «Айыы Куо», успуорт өттүнэн күрэхтэр буолаллар. Ыһыахпытыгар Красноярскайтан, Омскайтан уонна Томскайтан землячестволар кэлэллэр. Новосибирскай ыһыаҕа саамай үчүгэй тэрээһининэн ааҕыллар, аҥаардас ааспыт сылга 200-300 киһи кыттыыны ылбыта. Ыһыахпыт Саха сиригэр курдук 2 күннээх буолар, манна лааҕыр арендалыыбыт. Ыһыах туох баар сиэри-туому тутуһан тэриллэр. Кыра эрдэхпиттэн атын куоракка үөрэнэ барыам диэн саныыр этим, ол иһин бу Новосибирскайга дьоммун кытта көһөн кэлбиппит. Оскуоланы бүтэрэн устудьуоннуу бараары сылдьар оҕолорго баҕарыам этэ, атын куоракка үөрэнэ бараргытын куттанымаҥ. Холобура, Новосибирскайга наһаа сылаастык устудьуоннарбытын көрсөбүт, мэлдьи күүс-көмө буолабыт. Аан бастаан кэлэр киһиэхэ хайдах буоларын аһара бэркэ билэбит. Ханнык баҕарар куоракка сахалары булуохха сөп, хаһан да кыбыстымаҥ, биир дойдулаахтаргытын кытта көрсөн-билсэн, хайдах да буолбутун иһин бэйэҥ дойдуҥ дьонун кытта алтыһар хаһан баҕарар чэпчэки буолар.
Лев Иванов, Иркутскайдааҕы судаарыстыбаннай медицинскэй университет, 2-с куурус: – Оҕо эрдэхпиттэн быраас буолар баҕалаах этим. Билигин педиатр быраас үөрэҕэр үөрэнэ сылдьабын. Аан бастаан Мииринэй куоракка медбрат үөрэҕэр үөрэммитим, ол кэннэ бу үөрэхпэр туттарсарга сананан үөрэнэ киирбитим. Мин биир улахан баҕа санаам араас куоратттары көрүөхпүн баҕарарым. Сахалар манна аҕыйахпыт, үксүн лечебнэй факультекка үөрэнэллэр, мин үөрэхпэр суохтар. Сыана өттүн этэр буоллахха, уратылаах, ханна эрэ чэпчэки, сорох сиргэ сыаналаах. Эт сыаната чэпчэки, ол эрэн хаачыстыба өттүнэн биһиэнигэр олох тиийбэт. Баҕа санаам – туохтан да куттаммакка бэйэҕитигэр эрэллээх буоларгытыгар. Кыһалыннахха элбэх ситиһии кэлиэҕэ.
Бу курдук дойдубут араас сиригэр, киэҥ куораттарга тиийэн устудьуон үрдүк аатын ылан үөрэх-билии кыһатыгар үөрэнэ сылдьар биир дойдулаах оҕолорбут санааларын, кэпсээннэрин истэн киһи астынар, сүргэтэ көтөҕүллэр. Устудьуоннарга үөрэххитигэр ситиһиилэри, хайа да түгэҥҥэ толлон турбакка, иннигит диэки эрэллээхтик хардыылааҥ, үөрэххитин баһылааҥ, үүнэн-сайдан, үтүө, үлэһит дьон буолан тахсаргытыгар баҕа санаабытын ыытабыт.
Алена ИВАНОВА