Муус устар – Айыыһыт ыйа. Бу ыйга төрүүр-ууһуур олох, тускуланар. Ыал, дьиэ кэргэн соргута улаатар. Сибэ уот оттуллар, Ийэ Маска кут тохтуур. Айыыһыт хотун кэлэр. Айыыһыт иччитэ Көтөҕөөччү ийэ кинини көрсөр.
Билгэтэ: Муус устар ый күнүнэн-дьылынан саас төһөҕө кэлэрин, сайын хайдах буолуон өссө чопчулууллар. Муус устарга буолбут ириэрии кэлэр ыйга хатыланар. Ити кэмҥэ сир хараарар. Чалбах томточчу тоҥор буоллаҕына, өҥ сайын. Хаар тыаттан саҕалаан ирдэҕинэ, уу тохтуур. Муус устар ириэриилээх, хатааһыннаах. Икки тыаллаах: тураах кэлэр тыала уонна хаары сахсатар тыал. Муус устар алтынньы ыйы батыһар.
Өскөтүн, хаар маска бөдөҥ кыырпахтарынан ыйанан турар буоллаҕына, халаан уута кэлэр. Саас, хаар ирбитин кэннэ, хотуттан уһун кэмҥэ алысхан тыал тохтообокко үрдэҕинэ, кэлэр кыһын ичигэс. Тыал соҕурууттан уһуннук илгийдэҕинэ, ичигэс буоллаҕына кэлэр кыһын табыла суох күннээх буолар. Бастакы ириэрээһиҥҥэ тыал соҕурууттанүрдэҕинэ, хаар уһуннук турдаҕына, тымныы саас буолар. Ити кэмҥэ тыалырбатаҕына эбэтэр хотуттан бэрт кыратык тыалырдаҕына, тоҥо, тымныыта суох саас буолар.
Ый күннэринэн билгэ
1 — Даарыйа аат күнэ. Ойбон сэҥийэтин чэҥэ ирэр. Нөҥүө күнүттэн түөрт уон хонуктаах дьыбар бүтэн, отут хонуктаах уораан хаалар. Ый ортотугар тыалырдаҕына — «хаары сахсатар», бүтэһигэр — «хаары хараардар».
4 — дьиэ сарайыттан таммах түһэрэ элбиир, улахан бэлиэтээһин буолар.
7 — Былаҕачыанайап ( Благовещение Пресвятой Богородицы). Таҥара улахан бырааһынньыга — оннооҕор чыычаах айыырҕаан уйа туттубат аатырар. Туллуктар кэлэллэр, моҕотой уйатыттан быгыалыыр, эһэ арҕаҕар уһуктан «кырдьыылыыр», ол аата быган сытар, сааскы сылаас «өнньүө» күннэр тураллар. Бу күн былыта суох ыраас күн турдаҕына — саас көхтөөхтүк кэлэригэр, тыалырдаҕына — хаптаһын хатааһын буоларыгар.
6 — түүн сылаас буоллаҕына, саас түргэнник кэлэр.
8 — бу күн хайдаҕый да, алтынньы 8 күнэ оннук буолуо.
9 — Мотуруона аат күнэ. Тураах кэлэр.
13 — бэлиэтиир. Тот салгын түһэр.
14 — күн көрөр өттүгэр сарай хаара буоллаҕына, ыам ыйын 6- гар диэри ходуһаҕа хаар сытар.
18 — урут хаҕыс тыал үрбүт буоллаҕына, аны ичигэс тыал түһэр. Соҕурууттан тыалырдаҕына — сылыйар.
20 — 25 — куруппааскы, улар охсуута саҕаланар.
21 — күн көрдөҕүнэ — сайына ичигэс, былыттаах күн — сайына сөрүүн.
23 — чуумпу, сылаас түүн буоллаҕына — сайына куйаас, кураан. Ириэрии күүһүрэр. Түүн тоҥорор.
24 — чалбах үчүгэйдик килэйбэтэҕинэ, сайына куһаҕан. Суол-иис олох алдьанар. Күн үөһэ ойдор ойон иһэр.
29 — ый туолуута.
Куйаар ситимиттэн
Василиса Андреева хаартыскаҕа түһэриитэ